Testvluchten, evenementen, grote bedrijven én geluk: komt Twente Airport zo uit de rode cijfers?

Technology Base Twente, het bedrijventerrein dat ook Twente Airport omvat, is gedeeld eigendom van de gemeente Enschede en de provincie Overijssel, maar heeft een eigen dagelijks bestuur. Al sinds de vestiging van de eerste bedrijven in 2015 schrijft de Technology Base rode cijfers. Na bekendmaking van het recordverlies van 1,6 miljoen euro over 2020, vroegen lokale en provinciale politici om een versnelde evaluatie. Immers, gemaakte verliezen moeten uiteindelijk door de eigenaren (Enschede en Overijssel) worden gedekt. Overigens was het tekort over 2021 bijna een miljoen.

Commissie Wientjes

Grote vraag bij de evaluatie van de Technology Base is of het bedrijventerrein nog wel op koers ligt. Na het definitief afschieten van de plannen voor een volwaardige passagiersluchthaven stelde de speciaal daarvoor in het leven geroepen commissie Wientjes in 2014 een rapport met kansen en mogelijkheden op. Het advies luidde toen om de focus te leggen op een ontwikkel-, test- en demonstratiezone en minder op reguliere luchtvaart.

Het gebied rond Twente Airport zou een iconisch bedrijventerrein moeten worden met luchthavengebonden bedrijvigheid, zoals hightech systemen (HTSM) en innovatieve lichtgewicht materialen (Advanced Materials Manufacturing). De F16-shelters op de voormalige militaire vliegbasis huisvesten inmiddels meerdere ondernemingen en in 2017 vestigde het vliegtuigsloopbedrijf AELS zich op de luchthaven.

Banenmotor draait stationair

Desondanks is de groei van de Technology Base Twente niet helemaal zoals vooraf gedacht. Weliswaar was de verkoop van woningbouwkavels op 't Vaneker en Prins Bernhardpark (slechts enkele kavels zijn nog beschikbaar) een groot succes, maar met de bedrijfskavels loopt het tot nu toe minder goed. Van de bijna 12,5 hectare is pas een kleine 2 hectare ingevuld en er wordt voorzichtig rekening mee gehouden dat dat ook de komende jaren niet gaat lukken.

Het aantal bedrijven is sinds 2018 iets afgenomen (van 29 naar 27) en de groei van het aantal banen bleef in diezelfde periode beperkt tot een kleine honderd (van 126 naar 222). In coronatijd leek Twente Airport met parkeerplaatsen voor vliegtuigen die tijdelijk buiten dienst waren een gat in de markt te hebben gevonden. Echter, toen bleek dat de luchthaven niet de geldige papieren heeft om passagiersvliegtuigen van het type Boeing 747 op te laten stijgen, ontstond een juridisch gevecht dat veel geld kostte.

Politieke druk

In het evaluatierapport - dat tot stand is gekomen op basis van interviews met tal van bestuurders van betrokken overheden, bedrijven en de luchthaven zelf - tekent Berenschot op dat het de Technology Base Twente de afgelopen jaren ontbrak aan de geluksfactor. 'Wanneer een van de geïnteresseerde toonaangevende bedrijven zich wel op Technology Base had gevestigd, was de kans groot dat dit een kickstart had gegeven en andere bedrijven waren gevolgd.'

Maar de vestiging van een banenmotor gebeurde niet en ook de komst van andere grote bedrijven bleef uit. 'De timing van de stikstofproblematiek en de coronacrisis pakte bovendien ongunstig uit voor Technology Base, dat juist op dat moment plannen ontwikkelde om met meer inzet de acquisitie op te pakken.'

Volgens de evaluatie wordt de Technology Base een te grote politieke druk en 'negatief sentiment' gevoeld om concrete resultaten te boeken, terwijl het bestuur de afgelopen jaren vooral bezig is geweest om een oplossing te zoeken voor acute problemen.

Hoe verdien je geld?

De werkelijkheid is wel dat de luchthaven te kampen heeft met een structureel tekort van enkele tonnen. Belangrijke reden is dat de inkomsten achterblijven bij de uitgaven, die voor een deel nodig zijn om investeringen te kunnen voor de doorontwikkeling. Onder die uitgaven vallen de bouw van hangars, maar ook (nog niet eerder genoemd) groot onderhoud aan de start- en landingsbaan dat de komende jaren moet worden uitgevoerd.

Lees verder onder de afbeelding

Daar tegenover staat dat de mogelijkheden om geld te verdienen beperkt zijn. Omdat lijnvluchten vanaf Twente Airport zijn uitgesloten, zijn er geen inkomsten uit winkels, horeca en autoparkeergelden en wordt er nauwelijks havengeld geïnd. In opdracht van de Technology Base Twente zijn er daarom in april zes pijlers geïdentificeerd die kunnen helpen om het huishoudboekje binnen een paar jaar weer in de zwarte cijfers te krijgen.

Parkeren, testen en repareren

Het heil van de luchthaven wordt onder meer gezocht in het organiseren van evenementen (in samenwerking met Vliegveld Twenthe Evenementenlocatie) en in het uitbreiden van zakenverkeer. Voor dat laatste zou er wel een flinke investering moeten worden gedaan in de luchtverkeersleiding, omdat nu slechts bij goed zicht door piloten op Twente Airport kan worden gevlogen.

Ook vliegtuigparkeren blijft een potentiële inkomstenbron. Vliegtuigen met een kleinere omvang (zoals de Boeing 737) mogen hier wel landen én opstijgen. Er is parkeerruimte voor vijftien toestellen. Om deze ontwikkeling echt aantrekkelijk te maken zouden er hangars gebouwd moeten worden, zodat vliegtuigmaatschappijen ook klein onderhoud aan de toestellen kunnen plegen.

De grootste potentiële inkomstenbron is volgens het onlangs verschenen 'kansenrapport' de functie van testluchthaven. Het Nederlandse Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) heeft zich al gevestigd op Twente Airport en voerde afgelopen maand testvluchten uit. De bestuurders van de Technology Base denken dat Twente de ideale locatie is voor een testluchthaven vanwege de lange startbaan en de mogelijkheid om de baan af te huren omdat er geen vaste lijnvluchten zijn.

Er wordt voorzichtig gewezen op honderden miljoenen aan subsidiegelden die beschikbaar zijn voor innovatieve luchtvaartprojecten. Maar volgens adviesbureau Berenschot zijn er nog veel open eindjes. Het is volgens de opsteller van het evaluatierapport niet duidelijk wat de financiële onderbouwing is voor deze en de andere verdienmodellen. Bovendien is het de vraag, volgens Berenschot, of deze ontwikkelingen elkaar niet in de weg gaan zitten.

'Pas bestemmingsplan aan'

Na de zomer worden het evaluatierapport en het rapport met potentiële verdienmodellen door de gemeenteraad van Enschede en de Provinciale Staten van Overijssel besproken. Aan hen is het om een oordeel te vellen over het perspectief van de luchthaven en de bijbehorende koers.

Een aanbeveling van bureau Berenschot is in ieder geval om een gezamenlijke adviescommissie van lokale en provinciale politici op te zetten om in het vervolg de vinger aan de pols te houden. Ook wordt voorgesteld om het bestemmingsplan aan te passen zodat bedrijvigheid in een wat ruime profiel zich kan vestigen op de Technology Base Twente.