Schoolplein Saxion in Enschede wordt levend laboratorium vol groen
Het schoolplein van hogeschool Saxion in Enschede krijgt een totaal andere smoel. Nu is het plein op de hoek van de Tromplaan en de De Ruyterlaan nog een woestijn aan tegels, maar over een aantal jaren is de helft daarvan ingewisseld voor een oase aan groen. Hierdoor moet het koeler worden, meer water vasthouden en biodiversiteit stimuleren. Bovendien wordt het plein een ‘living lab’, waar studenten en docent-onderzoekers samen onderzoek doen. In het voorjaar van 2023 gaat de schop in de grond.
Het plan past in een denkwijze die in heel Nederland steeds meer zichtbaar wordt: tegels eruit, groen erin. Daarmee is de omgeving bestendiger tegen een klimaat met extreme hitte, regen of juist droogte. Tijdens een rondje Enschede zag 1Twente onlangs dat het temperatuurverschil tussen steen en groen op een tropische dag kan oplopen tot tientallen graden.
'Wat als?'
Het eerste zaadje voor het nieuwe schoolplein van Saxion werd ruim zeven jaar geleden al geplant in het hoofd van docent-onderzoeker Kristoff Derveaux, toen hij startte bij de hogeschool. “In het begin vond ik het plein imposant, maar de tweede week kwam de watermanager in mij naar boven.” Hij zag twee mogelijke problemen: “Wat als het hier nu eens echt goed regent, waar gaat het water heen? En in de zomer, waar eet je dan een boterham?”
Die eerste vraag weten veel Enschedeërs wel te beantwoorden: de Prinsessetunnel bij het station bijvoorbeeld stroomt geregeld onder bij veel regenval. Dat water komt voor een deel van het plein bij Saxion, omdat het daar niet weg kan. Onder meer drie nieuw te bouwen wadi’s moeten dat in de toekomst voorkomen.
Wadi
Een wadi is een soort groene gootsteen in stedelijk gebied. Regen stroomt daar naartoe, wordt erin opgevangen en sijpelt (infiltreert) daarna langzaam de bodem in. Zo loopt het riool niet over en blijft de grond bovendien vochtig waardoor droogte wordt voorkomen. Wadi is Arabisch voor rivierdal (in droog gebied), maar ook een afkorting van de woorden Water Afvoer Drainage en Infiltratie. Grappig weetje: je ziet ze inmiddels over de hele wereld, maar de wadi werd voor het eerst grootschalig toegepast in Enschede.
Op een hete zomerdag je boterham eten is op het plein straks ook mogelijk zonder dat je levend verbrandt. In totaal 35 nieuwe bomen moeten zorgen voor schaduw en verkoeling. Bovendien moet dat groen, samen met andere planten, huis bieden aan vogels, vlinders, insecten en ander gedierte.
Samen
Derveaux werkte zelf met collega’s aan de oplossingen voor de problemen die hij in april 2015 zag, maar zij deden dat niet alleen. “Het mooie is dat er tot nu toe in élke fase studenten betrokken zijn geweest en dat blijven we tijdens en na de bouw doen.” Zij werkten mee aan het herontwerp en doen dat ook bij de detailtekeningen en kostenberekeningen.
Docenten en studenten trekken ook samen op om onderzoek te doen. Op het plein wordt met sensoren op verschillende plekken temperatuur en vochtigheid gemeten. Gegevens daaruit worden gebruikt om de juiste keuzes te maken in de verduurzaming.
Levend lab
Als de wadi’s er liggen, wordt dat ook een laboratorium op zich. Bekeken wordt bijvoorbeeld hoe snel de bodem van een wadi compacter wordt als er mensen doorheen lopen. Die verdichting zorgt dat er minder water door sijpelt en is dus ongewenst, maar kan wellicht worden verminderd als er een andere bodemsoort in de wadi wordt gebruikt. Daarnaast is er een wadi die bewust droger blijft dan de anderen, om te testen wat dat doet met de planten die er groeien. Ook willen ze bestuderen welke vorm van infiltratie het best werkt bij hevige regen.
De resultaten van de onderzoeken kunnen elders weer gebruikt worden om ook daar zo effectief mogelijk te vergroenen. In Nederland zijn minimaal 15.000 pleinen te vinden en er zijn ongeveer 6.700 straten met het woord plein erin, volgens cijfers van het CBS uit 2020. Genoeg plekken dus nog om weerbaarder te maken tegen hitte en extreme regen of droogte, net als het schoolplein van Saxion.
