Jaap Scholten reisde door Oekraïne in oorlog en schreef een verslag: Drie zakken dameskleding, twee cakes Kyiv en een sniper

Het leidde tot hulp, in de vorm van spullen voor het Oekraïense leger, en een aantal reizen van een dag of wat door een land in oorlog. De dagboekaantekeningen die bij maakte, werden een boek vol toevallige ontmoetingen en verhalen. Soms ontroerend, soms schrijnend, maar altijd hoogst persoonlijk.

Buitenstaanders

Drie zakken dameskleding, twee cakes Kyiv en een sniper is geen oorlogsverslag maar een getuigenis van wat oorlog doet met de mensen die erin verzeild raken. Meestal tegen wil en dank, ongevraagd. Een Amerikaanse sniper is in zekere zin de uitzondering: een buitenstaander, die het conflict opzocht.

Die sniper is daarmee in Scholten’s boek zowel een scharnierpunt als een alibi. Of een verklaring. Hij heeft zelf niets met die oorlog te maken, maar voelt desondanks de noodzaak om erbij betrokken te raken.

Symptoom

“Die vluchtelingen aan de grens zijn een symptoom van een ander probleem”, zegt Scholten daarover. Hij doelt op Russisch imperialisme, dat volgens de schrijver onder Poetin dezelfde vormen heeft aangenomen als de terreur onder Stalin: nietsontziende veroveringsdrang, waarbij mensenlevens niet tellen. “Ze hanteren exacte dezelfde methoden als toen.”

Nu zijn Oekraïners daarvan het slachtoffer, de mensen die Scholten ontmoette en beschrijft. Maar Poetin stopt niet bij Oekraïne, weet hij stellig. Of wel, maar dan omdat het zijn Waterloo wordt.

Daar aan die grens tussen Hongarije en Oekraïne trok hij al een conclusie die tijdens de korte reizen daarna alleen maar werd bevestigd. “Het meest humanitaire dat je kunt doen, is het Oekraïense leger helpen.” En ook hij kon, net als de sniper, niet lijdzaam langs de zijlijn blijven staan.

Drie zakken dameskleding, twee cakes Kyiv en een sniper
Jaap Scholten, Amsterdam | Antwerpen, 2022
Atlas Contact
320 pag., € 22,90