Hulp in de huishouding: kleurt Enschede buiten de lijntjes?

In een Haagse zaak vernietigde de rechter in hoger beroep het standpunt van die gemeente, die hulp in de huishouding vaststelt op basis van niet concrete doelen (in plaats van uren). De discussie daarover woedt ook in Enschede al jaren.

Te behalen resultaat: een ‘schoon en leefbaar huis’

Enschede koos er in 2015 voor om het recht op hulp in de huidhouding vast te stellen op een basis die zich laat vergelijken met wat Den Haag doet: niet in uren per week zorg, maar er moet een resultaat behaald worden. De hulp moet leiden tot een ‘schoon en leefbaar huis’.

Na een aantal rechtszaken waarin een streep door die werkwijze werd gezet, voegde Enschede in de zomer van vorig jaar standaard uren toe aan beslissingen. Maar het uitgangspunt van een te behalen resultaat - dat ‘schoon en leefbaar huis’ - werd niet losgelaten. Daarbij gaat het bij die uren op beslissingen om een indicatie van het totaal aantal zorguren op jaarbasis. Zorgverleners kunnen - en moeten - die uren flexibel inzetten.

Dat bleek ondermeer onlangs tijdens een vergadering van de gemeenteraad in stadsdeel Zuid, waar ambtenaren die besluiten over het recht op huishoudelijke hulp vertelden nog altijd ‘schoon en leefbaar’ als uitgangspunt hanteren.

Resultaten in beslissingen 'te vaag'

In de Haagse uitspraak viel de rechter - niet voor het eerst - over de onduidelijkheid in beslissingen die uitgaan van een te behalen resultaat, zoals een ‘schoon en leefbaar huis’. Want: wat is dat precies? En op basis waarvan kun je als inwoner bezwaar aantekenen als je niet tevreden bent over het behaalde resultaat?

Het moet voor inwoners van meet af aan, al bij het afgeven van de beslissing, klip en klaar zijn waarop zij recht hebben. Ondubbelzinnig. Is dat niet het geval, dan is de rechtszekerheid in het geding, zo oordeelde de Haagse rechter. Dat blijkt overigens niet alleen uit deze rechtszaak; in het vonnis baseert de rechter zich op ‘vaste rechtspraak’.

Is een indicatie van uren zorg concreet genoeg?

Een artikel over deze uitspraak op de site van Stimulansz voegt daar nog een element aan toe: tot op heden heeft nog geen enkele vorm van ‘resultaat gericht indiceren’, zoals het in vaktermen heet, de toets door een rechter overleefd. ‘Schoon en leefbaar’, ‘zelfredzaamheid’, ‘een gezond dag- en nachtritme’ of welk ander resultaat ook: het is rechters te vaag. En dus niet toegestaan.

Vraag blijft dan of de uren die Enschede sinds vorig jaar toevoegt de beslissingen over hulp in de huishouding wèl voldoende concreet maakt. Dat valt te betwijfelen. 1Twente hield eind vorig jaar drie recente beslissingen tegen het licht en stelde vast dat de uren die daarin vermeld werden niet te herleiden - en dus ook niet te controleren - zijn.

In sommige gevallen reserveert de zorgverlener een deel van die uren; ook dat bleek uit onderzoek. Die gereserveerde uren kunnen dan flexibel worden ingezet wanneer of waar dat nodig is. Het gaat dan ook om een indicatie van het totaal aantal uren thuishulp op jaarbasis.

Nauwelijks of niet te herleiden

Al met al is het voor inwoners in Eschede schier onmogelijk om te achterhalen wat hun recht op hulp in huishouding nou precies is. Bij de afgifte van de beslissing, maar ook achteraf, als zij zouden willen toetsen of zij kregen waarop zij recht hebben. Daarmee is de juridische basis om de beslissing of de ontvangen hulp aan te vechten wel heel smal.

Maar Enschedese zaken komen inmiddels nog maar zelden bij de rechter. Inwoners die bezwaar maken tegen hun recht op huishoudelijke hulp, worden geholpen en krijgen een nieuwe beslissing. Daarmee worden rechtszaken voorkomen. Je moet dan als inwoner wel zelf aan de bel trekken.

De gemeente stelt dat ‘schoon en leefbaar’ met een indicatie van het totaal aantal niet of nauwelijks te herleiden uren op jaarbasis binnen de wettelijke kaders valt. Daar zijn de nodige vraagtekens bij te plaatsen, maar de kans dat een rechter daar een finaal oordeel over velt, is klein.

Andere afspraken in 2024

Dit jaar sluit Enschede nieuwe contracten met zorgverleners die de hulp in de huishouding leveren. De lopende contracten waren sowieso een belemmering om veel aan de werkwijze te sleutelen. De afspraken waren gebaseerd op dat resultaat van een schoon en leefbaar huis, waarbij uren flexibel ingezet moesten kunnen worden.

In de nieuwe contracten worden uitspraken zoals die van de rechter in Den Haag ‘meegenomen’, stelt het college van B&W in een reactie. Wat dat precies betekent, is niet duidelijk. Na de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar is al wel de toezegging gedaan dat het recht op huishoudelijke hulp in de toekomst in uren zal worden uitgedrukt.

Maar wat daarin anders wordt dan de huidige indicatie van het aantal uren op jaarbasis, is nog niet met zoveel woorden gezegd.

Oude beslissingen opnieuw beoordelen?

In 2024 zal Enschede anders werken, als het om hulp in de huishouding gaat. Zoveel is duidelijk. Maar of de gemeente dan helemaal afstand neemt van de sinds 2015 zo gewenste ‘sturing op resultaat’, blijft vooralsnog de vraag.

Als beslissingen met een resultaat, al dan niet aangevuld met een indicatie van uren per jaar, juridisch inderdaad niet door de beugel kunnen, staat Enschede een herstelklus van jewelste te wachten. Dan moeten duizenden ‘oude’ beslissingen opnieuw worden beoordeeld. En dat kon weleens flink in de papier gaan lopen.

Daarover meer in een vervolgartikel.