Antek Olszanowski: 'Vroeger en nu komen samen in Hengelo Heroes 1943'
De April-meistaking van 1943, die in Hengelo bij Stork begon, was de grootste opstand in Europa tegen de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog. Volgend jaar is het 80 jaar geleden en een grootse herdenking is op zijn plaats, vinden ze in Hengelo. Echter wel eentje die recht doet aan de tijd van toen én die van nu.
Gieterij
Antek Olszanowski is een van de initiatiefnemers van een muziektheaterproductie onder de noemer 'Hengelo Heroes 1943', die op 6 april volgend jaar wordt opgevoerd in De Gieterij, het hoofdgebouw van ROC van Twente: "Het is de bedoeling dat deze hal helemaal wordt getransformeerd", vertelt Olszanowski donderdagochtend in de hal van het ROC van Twente in Hengelo, de oude locatie van de gieterij van Stork. "Je hebt hier al de industriële sfeer van de jaren twintig en dertig. Juist als je in deze hal zo'n muziekproductie gaat doen in zo'n sfeer, dan kun je er nog meer van genieten."
'Vergeten staking'
Volgens Olszanowski wordt de April-meistaking ook wel de 'vergeten staking' genoemd. "Omdat ie, in tegenstelling tot de Februaristaking, niet in de Randstad begon, maar in het oosten des lands. Uiteindelijk deden arbeiders uit het hele land mee. Alleen in de Randstad waren ze in het begin nogal huiverig, omdat ze daar twee jaar eerder de Februaristaking hadden gehouden en die was door de bezetter met harde hand neergeslagen."
Overigens was de April-meistaking feitelijk geen staking, maar een opstand. "Stork heeft het nooit als een staking willen betitelen, omdat een staking suggereert dat de werknemers zich afzetten tegen hun werkgever. Dat was niet het geval en dat beeld wilde Stork voorkomen."
Margot Vermeulen
Bij de productie, een initiatief van de Hengelose stichting Bernhards Ontmoeting, zijn naast ROC van Twente onder meer betrokken muziekvereniging Armonia (eind 19e eeuw opgericht door Stork), Muziekschool Oyfo (stelt repetitieruimte beschikbaar) en tal van zangers en zangeressen. Het verhaal is geschreven door de Hengelose Margot Vermeulen. Zij laat een Joodse man op 95-jarige leeftijd terugblikken op z'n jeugd in Duitsland en later, na gevlucht te zijn, in Hengelo.
Link met het nu
Het moet niet alleen een terugblik op die opstand worden, maar er is ook een duidelijke link met het nu, vertelt Olszanowski: "Door de jeugd er actief bij te betrekken. De vrijheid en de democratie staan onder druk. Kijk naar de oorlog in Oekraïne. Hoe makkelijk iets in een gewapend conflict kan ontaarden. En kijk naar ons eigen land, waar sommige partijen de geloofwaardigheid van de overheid en de politiek in twijfel trekken."
'Niet hún oorlog'
Zo moet het theaterstuk, die als werktitel Sperrstunde Freedom droeg, echt van de Hengelose jeugd worden: "We willen niet belerend zijn. Terwijl de leerlingen bezig zijn met deze productie, moeten ze zich gaan afvragen: 'waarom doen wij dit?'. En dat geldt extra sterk voor leerlingen van niet-Europese komaf. De Tweede Wereldoorlog is niet hún oorlog. Daarom gaat het juist om die universele waarden, die in dit verhaal naar voren komen."
De plek waar het stuk op 6 april wordt opgevoerd is absoluut niet toevallig gekozen: "Hier was vroeger Stork gevestigd. Daarnaast betrekken we de leerlingen van het ROC van Twente bij de voorstelling. Ze verzorgen de techniek, ze maken het programmaboekje, ze organiseren een receptie vooraf."
Mensen die de voorstelling willen bijwonen, moeten contact opnemen met de Schouwburg Hengelo.
April-meistaking
De April-meistaking begon op donderdag 29 april 1943 bij machinefabriek Stork in Hengelo. Drieduizend werknemers staakten, omdat de Duitsers hen te werk wilde stellen. In de dagen na 29 april breidde de staking zich als een olievlek uit over Nederland. Honderdduizenden arbeiders staakten mee. Met gevaar voor eigen leven. Er zijn tientallen mensen geëxecuteerd en uiteindelijk vielen er zo'n tweehonderd doden en honderden zwaargewonden.
