Erfenis Hengelose SP'er Jan Heerdink levert Twente boek 'AKTIE!' op
De Twentse volksaard en actievoeren, dat lijken twee onverenigbare grootheden. Daarvoor zijn wij Tukkers toch veel te nuchter? Als je het boek 'AKTIE!' van Marco Krijnsen leest, ga je daar misschien toch anders naar kijken. Twente kent namelijk een roemrucht verleden op dit gebied. UCN/Urenco in Almelo, Eternit in Goor en in Hengelo Hollandse Signaal Apparaten (kortweg 'Signaal') en Akzo 'lokten' het verzet uit, omdat ze dingen deden of maakten die de wereld er, in de ogen van veel actievoerders, niet mooier op maakten.
Katholieke boerenzoon
Het waren overigens vaak mensen van elders die het vuurtje in Twente opstookten. Jean Rouwet, die de SP vijftig jaar geleden naar Twente haalde, is een katholieke boerenzoon uit Limburg en de opstandige dominee en studentenpastor Jan de Jongh is geboren in een gereformeerd gezin in Den Haag. Deze fulltime actievoerders van het eerste uur staan symbool voor de opleving van politiek en maatschappelijk activisme in Twente vanaf begin jaren zeventig. Hun rol komt veelvuldig ter sprake in het boek.
Akzo, Urenco en Signaal
Dat er in Twente zoveel geprotesteerd werd, had te maken met grofweg twee zaken: enerzijds de concentratie van een groot aantal bedrijven dat gelinkt kon worden aan kernenergie (UCN/Urenco), oorlogsvoering (Signaal) en de productie van en/of met gevaarlijke stoffen (Akzo en Eternit) en een militaire vliegbasis en anderzijds de aanwezigheid van actievoerders als Rouwet en De Jongh en hun achterban.
Posters plakken
Bij De Jongh waren dat de studenten waarover hij zich diende te ontfermen en die dankzij het politieke klimaat van die dagen heel ontvankelijk bleken voor activistische taal. De Jongh zelf was ook absoluut niet bang uitgevallen, vertelt Krijnsen: "Hij heeft eens een nacht in de cel gezeten, nadat hij in Enschede was opgepakt vanwege het plakken van posters."
Jan Heerdink
Een derde hoofdpersoon in het boek is Jan Heerdink, de vorig jaar overleden Hengelose SP-man. Krijnsen: "Hij was een van de vaste bezoekers van jongerencentrum Fashion aan de Willem de Clercqstraat, het decor waartegen een ander boek van mij (Jattie, red.) zich afspeelt. Vandaar dat ik hem kende en wist van zijn activistische verleden."
Het overlijden van Jan Heerdink vorig jaar is de reden dat het boek 'AKTIE!' er nu ligt. Jean Rouwet: "Jan had geen vrouw of kinderen. Daarom liet hij al z'n bezittingen na aan de SP in Hengelo. In overleg met Vincent Mulder (huidig raadslid, red.) is toen besloten iemand te vragen het verhaal van de SP in Twente op te tekenen. Dat werd Marco."
Doewat'83
Een van de grootste demonstraties was het festival Doewat'83 op een braakliggend terrein aan de Weideweg in Hengelo. Een meerdaags 'sosjaal protest' tegen onder meer woningnood, kernwapens en werkloosheid, georganiseerd door verschillende Nederlandse en buitenlandse organisaties van veelal linkse signatuur. Hoewel organisatie én autoriteiten vooraf rekening hielden met meer dan 10.000 festivalgangers, kwamen er uiteindelijk zo'n 1.500 mensen op af, ongeveer een kwart was Duits. Op de vrijdag van het festival vond een demonstratie plaats tegen de Hollandse Signaal Apparaten, waarbij het tot schermutselingen tussen demonstranten en gezagsdragers kwam. Het evenement werd door de Binnenlandse Veiligheidsdienst nauwlettend in het oog gehouden.
Studentenpastor
Maar Krijnsen wilde het verhaal breder trekken: "Ongeveer gelijktijdig met het verzoek van de SP kwam mij ter ore dat het archief van de voormalige studentenpastor van de Technische Hogeschool (tegenwoordig UT, red.) in Enschede Jan de Jongh openbaar werd. Ik zag een mooie kans om ook daar uit te putten voor het boek."
Rouwet en Mulder vonden die keuze van Krijnsen prima: "Ja, want zo zag je mooi de samenhang tussen de verschillende acties en de SP en ook de andere groeperingen die actievoerden, zoals de krakersbeweging. Op deze manier is er een prachtig monument voor Jan Heerdink tot stand gekomen."
Eigen belang
Na de jaren tachtig namen de grote acties langzamerhand af. Ook de insteek van demonstraties veranderde, vertelt Krijnsen: "Waar er in de jaren zeventig en tachtig nog volop aandacht was voor het algemeen belang werd later het eigen belang steeds zwaarwegender. Mensen gaan de straat niet meer op voor een oorlog ver weg, maar wel als ze in hun portemonnee worden getroffen. Daarnaast hebben studenten veel minder tijd. Er ligt veel meer druk op het afstuderen binnen een bepaalde tijd, vanwege de eindigheid van studiefinanciering."
Herman Finkers
Tenslotte komen mensen er volgens Krijnsen achter dat je hetzelfde of zelfs meer kunt bereiken door bekende Nederlanders of social media in te zetten: "Doordat Herman Finkers bij Matthijs van Nieuwkerk op tv de afvalwaterinjecties aankaartte, werden er kamervragen gesteld en komt er nu een einde aan. En met een goed filmpje op YouTube kun je veel meer bereiken dan met een paar spandoeken."
Presentatie in Metropool
Het boek door Roel Kok uitgegeven boek AKTIE! wordt op vrijdag 21 oktober om 15.30 uur gepresenteerd in Metropool Hengelo. Jan de Jongh, Jean Rouwet en Remi Poppe (oud-kamerlid namens de SP en voorvechter van het asbestverbod) nemen de eerste exemplaren in ontvangst. Bezoekers dienen zich aan te melden via: [email protected]
Nostalgie
Op de vraag aan Jean Rouwet wat hij hoopt dat boek te weeg brengt, is hij duidelijk: "Aan nostalgie heb je niks. Ik hoop dat het boek jongeren aanspreekt en in beweging brengt. Wat niet wil zeggen dat ik heel benieuwd ben naar heb boek. Ik heb het namelijk nog niet gezien."
