Drie sneltreinen per uur via Enschede naar Duitsland? Alle ogen gericht op Duitse regering

Verwijder de stootblokken tussen perron 4a en 4b op het centraal station van Enschede en de trein vanuit Zwolle kan doorrijden richting Gronau en er voorbij. Zo simpel als het klinkt, werkt het in de praktijk niet. Het Nederlandse en Duitse spoorsysteem maken gebruik van verschillende spanningsbronnen. Bovendien moet het traject Enschede - Gronau op het Duitse spoor überhaupt nog over op elektrisch. Om over de kosten nog maar niet te spreken. Een meerjarenplan dus. Maar wat is er nodig?

Eerste stap: elektrificatie

Voor 'slechts' 100 miljoen euro is de intercity tussen Zwolle en Münster een feit. Onderzoeksbureau Royal HaskoningDHV heeft dat althans uitgerekend. Voor dat bedrag kan het traject tussen Enschede en Gronau geëlektrificeerd worden, zodat de huidige dieseltreinen vervangen kunnen worden voor elektrische dubbeldekkers. De aanleg van een spanningssluis zorgt ervoor dat de overgang van gelijkstroom (Nederland) naar wisselstroom (Duitsland) zonder problemen verloopt.

Lees verder onder de afbeelding

Ten slotte worden de stootblokken op Enschede Centraal verwijderd, zodat de intercity Zwolle-Enschede en de stoptrein Gronau-Münster aan elkaar gekoppeld worden. Over hoe dat station er in de toekomst uit moet zien, heeft de gemeente Enschede wel wat ideeën. Het liefst ziet zij het spoor in de binnenstad verdiept aangelegd. Die extra kosten zijn echter niet bij de bovengenoemde 100 miljoen euro inbegrepen.

Hoewel de elektrificatie al in 2028 gereed kan zijn, duurt het nog tot 2032 voordat de eerste intercity via Enschede doorrijdt naar Duitsland. Dit heeft te maken met de zogeheten concessie. Aan beide kanten van de grens zijn er langjarige afspraken met het bedrijf dat de treinverbindingen regelt. Voor het traject Zwolle-Münster zal een nieuwe aanbestedingsprocedure gevolgd moeten worden en dat geldt ook voor de nieuwe intercity Hengelo-Dortmund. Dat is pas mogelijk vanaf 2032.

3,5 miljard voor droomscenario

In eerste instantie zal de intercity naar Münster één keer per uur gaan rijden. Maar om treinreizen tussen de grensregio's nog aantrekkelijker te maken zal het aantal rechtstreekse treinen moeten verdubbelen en de reistijd ingekort moeten worden. Dat houdt in: elk uur twee rechtstreekse treinen tussen Zwolle en Münster en één keer per uur een verbinding tussen Hengelo en Dortmund.

Dat is volgens Euregiorail pas mogelijk vanaf 2040. In Nederland en in Noordrijn-Westfalen wordt er in de vervoersplannen voor 2040 gesproken over een verbetering van het grensoverschrijdende treinverkeer. Zowel de Nederlandse regering als de deelstaatregering lijkt dus bereid om fors te investeren in de opwaardering van het grensoverschrijdende traject.

Maar voor het 'droomscenario' is erg veel geld nodig. Om meerdere treinen per uur te laten rijden moet het spoor tussen Zwolle en Wierden (de zogeheten Sallandlijn) volledig verdubbeld worden. Een verhoging van de maximumsnelheid van 160 naar 200 kilometer per uur vraagt bovendien om nog meer veiligheidsmaatregelen. Al met al een investering van zo'n 3,5 miljard euro.

Komt er Europese steun?

Voor wat betreft de elektrificatie van het traject Enschede-Gronau maakt Euregiorail zich geen zorgen. Dit zijn de randvoorwaarden voor een grensoverschrijdende intercity. "Het koppelen van de bestaande verbindingen, maar dan geëlektrificeerd, kan al voor 100 miljoen", antwoordde plaatsvervangend projectleider Tjeu Semmekrot op eerdere vragen van 1Twente. "Zo'n investering is prima te realiseren zonder Europese ondersteuning." Belangrijk hierin is de uitkomst van het debat over investeringen in infrastructuur (MIRT) dat dit najaar in de Tweede Kamer wordt gevoerd.

Maar de voor de toekomstplannen zijn de financiële plaatjes onzekerder. "We hebben ook de ambitie om in 2040 de verbinding op te waarderen, met hogere frequenties en snellere reistijd", aldus Semmekrot. "Daarmee lopen de bedragen snel op. Als er de mogelijkheid bestaat om tot 40 procent van de kosten Europees gefinancierd te krijgen scheelt dat enorm."

In Brussel liggen goedgevulde subsidiepotten te wachten op geschikte infrastructurele projecten. Maar om voor zo'n subsidie in aanmerking te komen, moet het betreffende water-, weg- of spoortraject wel zijn opgenomen binnen het zogeheten TEN-T netwerk. Dat zijn kortweg alle belangrijke (grensoverschrijdende) verbindingen in de Europese Unie. De spoorlijn tussen Zwolle en Enschede is met de toevoeging van het traject Wierden-Hengelo al opgenomen in het uitgebreide netwerk. Het traject van Enschede naar Münster echter niet.

De tijd dringt

Eens in de zoveel tijd wordt het TEN-T netwerk opnieuw onder de loep genomen. Op dit moment is er sprake van zo'n aanpassing. Alle EU-lidstaten hebben dit jaar de tijd om het plan te bekijken en eventuele aanvullingen te doen. Vanuit Nederlandse kant is er goede wil: de Tweede Kamer heeft minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat opgedragen om met zijn collega in Noordrijn-Westfalen in gesprek te gaan over het aanmelden van het ontbrekende traject Enschede-Münster in het Europese netwerk.

Echter blijft ook de invloed van de deelstaatregering beperkt tot lobbyen. Het is uiteindelijk de Duitse bondsregering die bepaalt welke (water)wegen en spoorlijnen in het TEN-T netwerk komen en dus aanspraak kunnen maken op de Europese subsidie. Semmekrot: "Onze lobby is er nu op gericht het Duitse federale ministerie te informeren over de stand van zaken binnen het project en te overtuigen van de noodzaak van de ondersteuning van het ministerie."

Er zijn door de bondsregering nog geen grensoverschrijdende trajecten aangemeld voor het Europese transportnetwerk. 1Twente heeft het Bundesministerium für Digitales und Verkehr gevraagd of zij overweegt om het traject Enschede-Münster aan te melden, maar heeft (nog) geen reactie gekregen.