Goedkeuring voor coalitiepoging van PvdA-leden in Enschede, maar vertrouwen in VVD is wankel

De fractie van de PvdA, die eerste gesprekken voerde met BBE en VVD, ziet voldoende aanknopingspunten voor een lijm- en coalitiepoging. Ook al hadden de sociaaldemocraten liever GroenLinks mee aan tafel gehad, in plaats van de ChristenUnie als vierde coalitiekandidaat. De leden van de PvdA gaan daarin mee, maar plaatsten wel kanttekeningen.

Geen breekpunten, wel grenzen

Een concreet breekpunt werd niet meegegeven. “Wij zijn geen partij van breekpunten”, hield fractievoorzitter Yara Hümmels haar partijleden voor. Demissionair wethouder Arjan Kampman gaf wel een grens aan. “We hebben een aantal dingen meegemaakt die we pertinent niet meer willen hebben. Gebeurt dat wel, dan is het klaar. Dat hebben we in die eerste gesprekken ook klip en klaar aangegeven.”

Hümmels verwacht geen excuses van de VVD. “Die gaan we niet krijgen. Zij hebben het heel anders beleefd dan wij. We moeten loslaten dat we dat van ze krijgen.” De PvdA wil verder met waar het de afgelopen vier jaar aan is begonnen en zoekt het daarom in de inhoud. Coalitiedeelname gaat afhangen van wat de partij in de onderhandelingen binnen weet te halen.

Wonen als speerpunt, maar ook bijstand en armoedebeleid

“Daarom beginnen we de onderhandelingen met de thema’s die voor ons belangrijk zijn”, stelde Kampman. Eerst de heikele punten, dan de makkelijkere onderwerpen. Dat moet aantonen wat de intenties voor een vernieuwde samenwerking waard zijn. Voor de PvdA gaat het dan bijvoorbeeld over wonen en bestaanszekerheid, waaronder energiearmoede.

Als het om wonen gaat, staan de VVD en de PvdA niet helemaal lijnrecht tegenover elkaar, maar de verschillen zijn aanzienlijk. Waar de VVD het grootste probleem ziet bij de middenklasse - en dus ook voor die groep wil bouwen, naast de bouwplannen voor een groter en rijker Enschede - vindt de PvdA dat het aantal sociale huurwoningen te ver achterblijft bij wat er nodig is. Daarbij is wonen meer dan bouwen, hield de vergadering de partijtop voor.

Vluchtelingenopvang en een raadsagenda

Veel gevoeliger nog ligt de opvang van vluchtelingen. "Het lijkt me erg onwaarschijnlijk dat we de bed-bad-broodvoorziening die we nu hebben sluiten", zei Hümmels. Maar dat is de belangrijkste vraag niet. Geheid dat er in de komende vier jaar een nieuwe vluchtelingenstroom op gang komt. Dan liggen de standpunten van PvdA (en ook CU) en VVD wel mijlenver uiteen.

Het lijkt er niet op dat de PvdA daarover harde coalitieafspraken wil maken. De sociaal-democraten willen, net als de andere coalitiekandidaten overigens, niet teveel in beton gieten. Zeker de gevoeliger onderwerpen niet. Die zullen eerder onderwerp voor een raadsagenda zijn. Als de situatie zich voordoet, liggen er geen harde afspraken maar is het aan de raad.

Een zesde wethouder: ‘Eerst maar eens zien of dat nodig is’

Er waren ook de nodige vragen over de door BBE zo gewenste zesde wethouder. “Eerst maar eens aantonen dat dat echt nodig is”, zei Hümmels daarover. “En als dat dan zo is, dan moet die maar uit de raad komen.” Vraag is of BBE zo gecharmeerd is van dat idee. Die partij vindt de werkdruk voor wethouders te hoog, maar heeft ook drie fractieleden die ‘in’ zijn voor een wethouderspost.

Fractieleider Niels van den Berg heeft die wethouderszetel al vier jaar warm gehouden en zal aanblijven, of er moeten heel gekke dingen gebeuren. Heeft BBE straks niet meer dan een extra post te verdelen, dan zal de grootste partij een keus moeten maken.

Het lijkt erop dat de PvdA verder wil met het huidige beleid - Kampman heeft zich in de voorbije vier jaar ingezet voor een menselijker bijstandsbeleid en armoedebestrijding - en als extra kastanje wonen uit het coalitievuur wil slepen.

Perspectief, maar vertrouwen nog niet hersteld

Informateurs Henk Veerbeek en Jan Martin van Rees brachten vorige week hun advies uit: BurgerBelangen, VVD, PvdA en ChristenUnie moesten het samen maar eens gaan proberen. Die eerste drie partijen - het ‘motorblok’ - hadden elkaar in dat proces diep in de ogen gekeken en die informateurs zagen daarin voldoende perspectief om met dat voorstel te komen.

Er was iets te lijmen, namelijk. PvdA, ChristenUnie en D66 zegden eind januari het vertrouwen in coalitiepartner VVD op.

PvdA-leider Yara Hümmels stelde vorige week dat die informateurs hun advies in een wat te fraai cadeaupapiertje hadden gewikkeld. “We hebben een flinke knauw gehad. Er waren soms grote verschillen en uiteindelijk ontbrak het aan vertrouwen. Op basis van één gesprek is niet alles uitgesproken."

De VVD heeft nog geen blijk gegeven van enig begrip voor dat opgezegde vertrouwen. En dat gaat er, zoals Hümmels de PvdA-leden maandagavond voorhield, ook niet van komen. Het was dan ook aan die leden om het licht voor coalitiegesprekken desondanks op groen te zetten.

Toch aan tafel

Dat hebben die leden dus gedaan. Zonder keiharde eisen op tafel te leggen. Maar de teneur was wel dat het vertrouwen in coalitiegenoot VVD - voor sociaal-democraten toch al geen gedoodverfde partner - nog wankel is.

De praktijk zal moeten uitwijzen of er een nieuwe coalitieband met de liberalen gesmeed kan worden die stevig genoeg is om effectief te kunnen besturen. De pogingen daartoe gaan in de komende weken beginnen, als BBE, VVD en CU met de PvdA aan de onderhandelingstafel kruipen.

De formateurs - voormalig vervangend burgemeester Theo Bovens en informateur Henk Veerbeek - hebben inmiddels een planning gemaakt. Als die realistisch blijkt, ligt er eind mei een coalitieakkoord.