'Democratie is veel meer dan wat wij ervan hebben gemaakt'
Meer dan de helft van de Enschedese kiesgerechtigden kwam niet opdagen voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart. Wat zegt dat? De bijl aan de wortel van de democratie? Of is dat veel te simplistisch? De verhalenvertellers van De Nieuwe Helden verkennen donderdagavond dat soort van vragen met het publiek. In de raadszaal van het Stadhuis.
‘In Search of Democracy 3.0’ is een grondige verkenning van de democratie. Grondig wil zeggen: veel breder dan alleen de vorm die wij kennen. Ons democratische model is maar een van de talloze varianten. Volksmacht heeft in de loop van de geschiedenis allerlei kleurtjes gehad. Vraag is of onze manier aan vervanging toe is.
‘Holymoly, dat nogal wat’
De voorstelling is voorgekomen uit de vraag van een koepel van theaterfestivals. “Of wij een project wilden doen over democratie in Europa”, vertelt actrice Isil Vos in 1Twente Vandaag. “Holy-moly, dat is nogal wat.” De teneur: de democratie is in gevaar, het systeem functioneert niet meer. “Maar hoe zit dat dan? Dat willen we weten. We pretenderen niet te weten hoe het moet, maar het is aanleiding voor onderzoek.”
Vos heeft wel gestemd in maart, vertelt ze. Maar ze geeft meteen de kwetsbaarheid daarin aan. Het is burgerplicht, zo is ze opgevoed, maar veel verder kwam het niet. “Ik doe het, maar daar blijft het bij. Ik bemoei me verder eigenlijk niet met de democratie.”
Kan en moet het anders?
Dat die interactieve ‘onderzoeksperformance’ een Engelstalige titel heeft meegekregen, is omdat die Nieuwe Helden de voorstelling in tal van landen spelen. Dat begon drie jaar geleden, in de zomer van 2019 met als doel dat onderzoek. Kan en moet het misschien anders? En wat kan de geschiedenis van de democratie ons daarin dan leren?
‘Deze vorm hebben we zelf bedacht’
Dat de macht - en de manier waarop die wordt gecontroleerd, verdeeld en uitgeoefend - aan een APK-beurt toe is, hoeft nauwelijks een betoog. De Toeslagenaffaire is exemplarisch genoeg. Maar ook de opkomst van autoritaire leiders en de door algoritmen beïnvloede presidentsverkiezingen in de VS zijn voorbeelden van een democratie die onder druk staat.
Vos: “Vaak denken we dat democratie de vorm is die wij kennen. Het politieke spel. Maar wij hebben die vorm zelf bedacht en er zijn dus ook andere vormen mogelijk.”
De Nieuwe Helden?
Stichting de Nieuwe Helden is een collectief van onderzoekers, sociologen, kunstenaars, theatermakers, muzikanten en andere creatievelingen dat urgente maatschappelijke thema’s aan de orde stelt. Door middel van lezingen, talkshows, docu’s en ook voorstellingen. Zoals in Enschede. Die thema’s komen uit de eigen koker, of worden vanuit een vraag of opdracht uitgewerkt. Ze gaan over mens-zijn, kwetsbaarheid, samenleving, identiteit, ongelijkheid en democratie.
Anders gezegd: we lijken een beetje vast te zitten in ons beeld van democratie, waar het nodige op af te dingen is. “Maar als je de vraag stelt hoe de ideale democratie eruit zou zien, kom je soms op heel andere waarden en een heel ander model,” stelt Vos. “De huidige vorm is geen vaststaand gegeven.”
Op zoek naar nieuwe ideeën
Een van de gevolgen van dat eenzijdige beeld van een haperende democratie is onverschilligheid. Kiezers hebben het gevoel dat hun stem er in dat systeem niet toe doet, dat zij niet echt worden gehoord. Die machthebbers doen toch wat ze zelf willen.
Vraag is niet zozeer of maar vooral hoe het anders moet. En kan. Is er een manier te vinden die wèl recht doet aan de stem van iedereen, ook die van minderheden?
De onderzoeksperformance van de Nieuwe Helden is een combinatie van muziek, theater en gesprek. ‘Een democratische avond voor bijna iedereen… waarbij we je meenemen in ons onderzoek naar de geschiedenis, het nu en de toekomst van de democratie. We geven niet alleen een analyse maar zoeken ook actief naar nieuwe mogelijkheden en ideeën’, schrijft het collectief op haar website.
De Nieuwe Helden
In Search of Democracy 3.0
Donderdagavond 20:00 uur
Raadszaal, Stadhuis Enschede
Kaarten via de Enschedese bibliotheek
