Enschedese coalitie zit de laatste weken uit en kijkt na verkiezingen verder: 'Dit is een Kaagje'

De extra vergadering in de Stedelijke Commissie stond in het teken van wat nu de gevolgen zijn van het statement na het moskeedebat van maandag 31 januari. Want wat is er feitelijk veranderd? D66, PvdA en ChristenUnie zegden na de stemming over de moskee (21-17 voor de bouw) openlijk het vertrouwen op in coalitiepartner VVD. Een optelsom van irritaties en het niet nakomen van afspraken is de reden. Maar alle wethouders blijven in functie, omdat er geen reden tot aftreden is. “Er is in feite geen sprake van een coalitiebreuk, maar een coalitiedeuk. En wel een hele stevige”, aldus wethouder Niels van den Berg.

Een besluit zonder status

Voor René Kreeft (VVD) was het maandag de eerste keer dat hij uitgebreid op de commotie reageerde. Het vertrouwen opzeggen in een coalitiepartner noemt hij ‘een bestuurlijke noviteit die volgens de Gemeentewet niet eens kan’. Ook het CDA bewandelt de lijn van rechtsstatelijkheid. In de wet bestaat er niet zoiets als een coalitie. Een raadslid behoort zijn taken zonder last of ruggenspraak uit te voeren. Het opzeggen van het vertrouwen in een andere fractie heeft feitelijk geen betekenis, omdat er in de kern geen consequenties aan verbonden zijn.

En dat is ook wat de oppositiepartijen steekt. Zouden D66, PvdA en CU niet hun wethouders moeten terugtrekken als het hen menens is en er geen vertrouwen meer in elkaar is? Zou VVD-wethouder Jeroen Diepemaat zelf niet uit het college moeten stappen? Beide zal niet gebeuren.

Vanuit meerdere raadsfracties wordt de vergelijking gemaakt met D66-minister Sigrid Kaag die vorig jaar in het 'functie elders-debat' over de positie van Omtzigt tegen minister-president Mark Rutte de woorden 'hier scheiden onze wegen uitsprak'. Volgens fractieleider René Kreeft deden zijn coalitiepartners hier ook een 'Kaagje'. “Hier is niet over nagedacht, aldus Kreeft. "Er werd ook gesproken over onbetrouwbaarheid van de VVD. Dat is nogal wat.”

Wat was de afspraak?

Over die betrouwbaarheid bestaan verschillende lezingen. Volgens het progressieve blok in de coalitie zouden er na de afwijzing van het moskeeplan in december 2020 onderling harde afspraken zijn gemaakt om het plan ‘erdoor te krijgen’, met respect voor alle standpunten. Dat kan worden opgevat als een resultaatverplichting. De VVD zegt dat de bezwaren tegen de komst van de moskee altijd zijn uitgesproken en dat er sprake was van een ‘inspanningsverplichting’. Die heroverweging heeft bij de liberalen echter niet geleid tot nieuwe inzichten.

Burgerbelangen-fractieleider Marc Teutelink spreekt van een ‘poppenkast’. “Aan deze Den Haag-spelletjes doen wij niet mee. Persoonlijke vetes die worden uitgevochten en op het bordje van 160.000 inwoners worden gelegd.”

Maat was vol

Fractieleider Gertjan Tillema (D66) probeerde nogmaals uit te leggen dat voor hem en zijn collega’s vorige week de maat vol was. Het besluitvormingsproces rondom de moskee, de energievisie en een extra financiële bijdrage voor 1Twente hebben daarin een bepalende rol gespeeld.

Lees verder onder de video, waarin Gertjan Tillema bij 1Twente Vandaag uitleg geeft over de vertrouwensbreuk

Dat het vertrouwen in Burgerbelangen niet is geschaad (ondanks dat ook de lokale partij net als vorig jaar in meerderheid tegen de komst van de moskee stemde) is volgens Tillema omdat zij zich wel aan afspraken hebben gehouden.