Verplicht briefadres voor dak- en thuislozen: vooruitgang en kanttekeningen
Gemeenten zijn met ingang van 1 januari van dit jaar in beginsel verplicht om aan dak- en thuislozen en ‘bankslapers’ een briefadres toe te kennen. Voorheen bood de wet gemeenten alleen de bevoegdheid om dat te doen. In Enschede maakt onder meer Stichting Sociaal Steunpunt zich al jaren hard voor betere beschikbaarheid van zo’n briefadres.
De verplichting een briefadres toe te kennen is het gevolg van een wijziging in de Wet Basisregistratie Personen (BRP). Die wet regelt onder meer de inschrijving van burgers bij gemeenten. Wie aanspraak wil maken op een uitkering of toegang wil hebben tot gezondheidszorg, moet ingeschreven staan bij een Nederlandse gemeente. Wie geen vaste woon- of verblijfplaats heeft, is afhankelijk van een briefadres.
‘Vooruitgang, maar ook kanttekeningen’
Het Sociaal Steunpunt ziet de wetswijziging die gemeenten verplicht een briefadres te verschaffen aan mensen die dat nodig hebben als een vooruitgang. Maar de stichting plaatst ook een aantal kanttekeningen. “Op de website van de gemeente staat nog niets over die verplichting. Er wordt vooral gestuurd op tijdelijk onderdak bij familie of bekenden”, stelt initiatiefnemer van het steunpunt Dirk Jan Slaager.
Bankslapers
Zolang een familielid of vriend alleen een briefadres biedt en niet daadwerkelijk iemand huisvest, levert dat geen problemen op. Maar in de gevallen die bij Slaager aankloppen, gaat het om mensen die echt een dak boven hun hoofd nodig hebben. En Enschede heeft, volgens Slaager, nog geen beleid voor ‘bankslapers’. “Daarmee samen hangt beleid voor kostendelers.” Anders gezegd: wie iemand in huis neemt, ook al is dat tijdelijk, loopt de kans dat de eigen uitkering wordt gekort.
Wat is een ‘bankslaper’?
Met de term ‘bankslaper’ worden mensen bedoeld die - tijdelijk en uit nood geboren - onderdak vinden bij familie, vrienden of kennissen. Daar kunnen allerlei redenen voor zijn. Een (echt)scheiding, een faillissement of een plotseling verlies van inkomen, bijvoorbeeld. Maar ook de verkoop van een huis kan maken dat iemand tijdelijk elders onderdak nodig heeft.
Of de uitkering van mensen die wel alleen maar hun post op dat adres ontvangen, maar er niet feitelijk wonen. Slaager noemt het voorbeeld van een Enschedeër die iemand tijdelijk onderdak bood èn zoonlief, die in een zomerhuisje woont, een briefadres had verschaft. “Die zoon wordt gekort op zijn uitkering. Wonen in een zomerhuisje mag niet, maar die jongen kan met de huidige woningkrapte geen kant uit.” In dit soort situaties is maatwerk nodig.
Maatwerk
Dat ‘maatwerk’ is ook de centrale term in het advies van de Raad voor Volksgezondheid, die het ministerie adviseerde de wet aan te passen. In een rapport van april vorig jaar - ‘Herstel begint met een huis’ - constateerde die raad, na onderzoek, dat dakloosheid onder meer wordt veroorzaakt doordat gemeenten geen briefadres verstrekken of daar te moeilijk over doen. Mensen in een kwetsbare positie kunnen zo geen aanspraak maken op voorzieningen die zij wel nodig hebben.
Het is dus de vraag, zo waarschuwt Slaager, in hoeverre de gemeente nu pro-actief dat maatwerk gaat leveren.
Toename briefadressen
De gemeente zelf belooft op haar website bij een aanvraag om een briefadres binnen twee dagen contact op te nemen. Volgens een woordvoerder van de gemeente werkt Enschede al een tijdlang grotendeels volgens de nieuwe richtlijnen. Verwachting is wel dat het aantal aanvragen voor een briefadres de komende tijd zal stijgen. “Die stijging zaken we in het afgelopen jaar al.” Oorzaak is onder meer het nijpende woningentekort, ook in Enschede.
Enschede ontving in 2021 ruim 650 informatieverzoeken over de mogelijkheden van een briefadres. Dat leidde tot 465 aanvragen, waarvan 98 procent is toegekend. (cijfers zijn van begin december)
Behalve bij de gemeente zelf, kunnen mensen met vragen ook terecht bij de Wijkwijzers, de inloop van het Leger des Heils, Tactus verslavingszorg, Jarabee Jongeren en Humanitas onder Dak. Stichting Sociaal Steunpunt Enschede heeft een eigen website.
