Alternatieve feiten in de zaak Ardesch (3): ‘er is alles aan gedaan om rechtsgang te vermijden’

Het conflict tussen de gemeente Enschede en Ardesch begon eind 2016. In maart 2017 wordt de ondernemer gedagvaard in verband met huurachterstanden, waarmee de juridische procedure tegen hem begon. De eerste zitting vond plaats op 11 juli 2017.

Aangestuurd op rechtsgang

Uit het dossier van de zaak Ardesch blijkt dat de gemeente bij de aanvang van het conflict, eind 2016, aanstuurde op een rechtszaak. In de aanloop daar ertoe is een heel aantal mogelijkheden om rechtsgang te voorkomen niet aangegrepen. Op cruciale momenten is doelbewust richting rechtsgang gestuurd.

In de zaak Ardesch draait het om een geschil tussen twee bedrijven van de Enschedese ondernemer en de gemeente. Het ene bedrijf, Wellinga, had huurschulden bij de gemeente. Het andere, SteQ, had bij de gemeente rekeningen openstaan. Er was verschil van mening over zowel die huurschulden van Ardesch als het bedrag dat de gemeente hem nog verschuldigd was.

De gemeente sleepte uiteindelijk het ene bedrijf van Ardesch, Wellinga, voor de rechter. Dat gebeurde op een moment waarop de Enschedese klachtencommissaris probeerde de partijen om tafel te krijgen. Bij die bemiddelingspoging ging het om zowel de huurschuld van Wellinga als die claim van SteQ.

De rechter stelde Ardesch in die zaak tegen Wellinga op vrijwel alle geschilpunten in het gelijk, maar veroordeelde hem wel tot betaling van vier maanden geweigerde huur. Per saldo moest Ardesch de gemeente meer betalen dan andersom. Ons eerste artikel in deze reeks ging over het vonnis dat de rechter in die zaak velde.

De claim van het andere bedrijf, SteQ, bleef in de rechtszaak buiten beschouwing. De gemeente had alleen voor die huurschulden een rechtszaak aangespannen. Ardesch had schulden en niet de middelen om op zijn beurt ook de gemeente te dagvaarden.

Die schuld van Ardesch (Wellinga) bij de gemeente staat nog altijd open. Hetzelfde geldt voor de rekening die Ardesch (SteQ) de gemeente heeft gestuurd. De gemeente is van mening dat de claim van Ardesch te hoog is.

Vragen bij gemeenteraadsleden

Na de zomer van 2019 riep de zaak Ardesch vragen op bij Enschedese gemeenteraadsleden. De beantwoording van die vragen was onbevredigend en het vragenvuur bleef branden. Tot op de huidige dag. Op maandag 13 december 2021 vond er - niet voor het eerst - een debat plaats met de verantwoordelijk wethouder Jeroen Diepemaat. Voor de goede orde: Diepemaat was geen wethouder toen het conflict begon.

In dat debat verzekerde de wethouder de gemeenteraad ervan dat Enschede die gevraagde terughoudendheid ook in deze zaak had betracht, zoals de gemeente dat altijd doet.

Overheden moeten terughoudend zijn als het om rechtszaken tegen burgers gaat. Rechtsgang is een ‘ultieme consequentie’, als alle andere mogelijkheden om eruit te komen zijn uitgeput. Dat veronderstelt een zorgvuldig voortraject, voordat het echt zover komt.

In de rest van dit artikel brengen we vooral dat voortraject in kaart. Daarmee wordt antwoord gegeven op de vraag of de gemeente inderdaad, zoals de wethouder stelt, heeft gedaan wat mogelijk en redelijk was om een rechtszaak te voorkomen.

Het begin: een betalingsregeling

In de zomer van 2016 is er sprake van huurachterstanden. Wellinga boert te weinig om de gehuurde ruimtes in Spinnerij Oosterveld nog te kunnen betalen. Begin juni 2016 komt Ardesch een betalingsregeling overeen: hij zal 1000 euro per week aflossen. Die afspraak wordt gemaakt met Walas, een vastgoedontwikkelaar die het beheer van dat voormalige textielpand van de gemeente heeft overgenomen met het vooruitzicht op koop in april of juli 2017. ‘De Spinnerij’ is tot die koop eigendom van de gemeente.

Die regeling loopt niet denderend - Wellinga zit in zwaar weer en kan moeilijk aflossen. In september van dat jaar wordt die afspraak hernieuwd.

De achterstand bedraagt op dat moment nog 18.000 euro. Maar de gemeente is Ardesch nog 4.000 euro verschuldigd. Ardesch verwacht met 14 weken de schuld te hebben ingelost. En dat lukt. Hij lost wekelijks af en voldoet daarnaast ook de lopende huurverplichtingen. Dat wordt - veel later - ook bevestigd door de rechter (zie ook ons eerste artikel in deze reeks, over de rechtszaak en het vonnis).

Gemeente treft voorbereidingen voor rechtsgang

Uit documenten die via Wob-verzoeken boven water zijn gekomen, blijkt dat de gemeente in de tweede helft van oktober 2016 voorbereidingen treft om die lopende betalingsregeling te stoppen, een incassoprocedure te starten en richting dagvaarding te gaan. Liefst zo snel mogelijk. Dat blijkt onder meer uit een intern mailbericht van 24 oktober 2016.

Zo’n dagvaarding is niets anders dan de start van een juridische procedure om via de rechter betaling af te dwingen. In deze mail schemert het motief door: er is haast geboden omdat de zaak voor 1 juli 2017 afgehandeld moet zijn. Die datum markeert zowel de beoogde overname van De Spinnerij door Walas als het einde van het huurcontract van Ardesch.

Op 26 oktober heeft ook Ardesch weet van het voornemen van de gemeente om de betalingsregeling stop te zetten en een incassobureau in te schakelen.

Ardesch geeft aan dat er geen reden is voor stopzetting. De betalingsregeling loopt, hij lost wekelijks 1000 euro af. Zoals gezegd: dat wordt later door de rechter die het geschil behandelt bevestigd.

‘Zal wel samenhangen met verkoop, anders snap ik het niet zo goed’

Een ambtenaar van de gemeentelijke administratie, waar voortdurend betalingsoverzichten worden gemaakt en bijgewerkt ten behoeve van dat incassotraject, begrijpt niet goed waar het om gaat. Maar ook deze medewerker legt de link met de aanstaande verkoop van De Spinnerij aan Walas.

Op 31 oktober 2016 geeft de gemeente het inmiddels ingeschakelde incassobureau de opdracht Ardesch per brief te melden dat de betalingsregeling wordt gestopt. De deurwaarder moet daarna zo snel mogelijk de eerste aanmaning voor de incasso te verzenden. De minimale termijnen en aanmaningen moeten worden aangehouden. Doel is zo snel mogelijk te kunnen dagvaarden.

Incasso van ruim 32.000 euro, geen nieuwe betalingsregeling

Op 2 november valt de vordering bij Ardesch op de mat. De gemeente eist ruim 32.000 euro, te betalen binnen 14 dagen. Dat bedrag wordt in december naar beneden bijgesteld omdat Ardesch op een aantal foutieve posten wijst. Dat blijkt uit een mail van het incassobureau, waarin ook wordt gevraagd contact op te nemen om een nieuwe betalingsregeling te treffen. Die mail dateert van 14 december 2016.

Vijf dagen later blijkt dat de gemeente geen nieuwe betalingsregeling wil. Ardesch wordt gesommeerd het hele bedrag aan achterstallige huur, zoals de gemeente dat berekend heeft, binnen een week te voldoen. Doet hij dat niet, dan heeft de deurwaarder de opdracht van de gemeente om naar de rechter te stappen.

Incasso: niet verwerkte betalingen, foute huur januari

Eigenaardig is dat in die achterstallige huursom ook de huur voor januari 2017 is meegerekend. De factuur daarvoor is begin december al verzonden, met een betaaltermijn van twee weken. Volgens Ardesch is de hoogte van die huur niet wat is afgesproken. Op de incasso prijken volgens hem bovendien bedragen die al zijn voldaan danwel niet kloppen, de betalingsregeling is om hem onduidelijke redenen stopgezet en een nieuwe is niet mogelijk. Daarbij heeft hij zelf nog rekeningen bij de gemeente openstaan voor geleverde diensten met SteQ.

Later blijkt - onder meer in de rechtszaak tegen Wellinga - dat Ardesch terecht op die fouten in de incasso wees. Zie ook het eerste artikel in deze serie.

Vergeefse contactpogingen

In december 2016 en de eerste twee maanden van 2017 doet Ardesch verwoede pogingen om over de stopgezette betalingsregeling, de foute incasso en zijn openstaande rekening bij de gemeente in gesprek te komen. Aanvankelijk bij het deurwaarderskantoor dat de incasso verstuurde, later ook bij ambtenaren en de wethouder. Die contactpogingen zijn voor een deel vastgelegd.

Volgens verklaringen van Ardesch heeft hij op 2 januari 2017 gebeld met het secretariaat van de verantwoordelijk wethouder. Hij wil een afspraak maken over de incasso voor Wellinga, maar ook over de openstaande rekening van SteQ bij de gemeente. Hij wordt teruggebeld, zo wordt hem beloofd.

Op 16 januari belt Ardesch het secretariaat opnieuw. Hij heeft nog geen reactie gehad. Drie dagen later wordt hij teruggebeld door de manager van het Vastgoedbedrijf. De verantwoordelijk wethouder wil geen afspraak. De zaak valt onder hem en het Vastgoedbedrijf en ligt bij het incassobedrijf.

Ardesch heeft inmiddels van het incassobureau begrepen dat de gemeente hen de zaak uit handen heeft genomen en het incassotraject zelf voortzet. Daarbij gaat de incasso alleen over Wellinga en wil hij ook over SteQ in gesprek. Het telefoongesprek leidt tot niets; ook de vastgoedmanager weigert een afspraak.

Na dat telefoongesprek, op 23 januari, probeert Ardesch het via een raadslid. Maar ook die bemiddelingspoging loopt spaak. De wethouder stelt dat de zaak onder de rechter is en wil om die reden geen gesprek.

Maar de rechter is op dat moment nog helemaal niet in beeld. Dat gebeurt pas ruim twee maanden later, op 29 maart, als de gemeente Ardesch de dagvaarding stuurt waarmee de rechtszaak wordt gestart.

Op 27 januari neemt Ardesch andermaal contact op met de wethouder. Dit keer rechtstreeks, per mail. Zoals de zaken er nu voorstaan, kan hij alleen nog een advocaat. Maar dat lijkt hem niet de goede weg, ook al omdat de zaak naar zijn mening niet zo moeilijk ligt. Hij vraagt opnieuw om een gesprek.

Ook op dat verzoek komt geen reactie.

Op 19 februari zoekt Ardesch contact met de Enschedese Ondernemersdesk. Maar ook daar kan men hem niet helpen. Ardesch stelt later dat men de vastgoedafdeling ‘een moeilijk verhaal’ vond, waaraan men ‘de vingers niet wilde branden’.

Op 2 maart 2017 stelt Ardesch de gemeente ten slotte via zijn advocaat aansprakelijk voor de openstaande rekening van SteQ.

De klachtencommissaris komt tussenbeide

Op 8 maart wordt Ardesch gebeld door de Enschedese Klachtencommissaris. Zij was op de hoogte gebracht van het ontstane conflict, vermoedelijk door de medewerker van de Ondernemersdesk, en vroeg Ardesch een schriftelijke klacht in te dienen met een omschrijving van wat er speelt.

Ardesch stuurt de klachtencommissaris per kerende post een overzicht van de zaken waarover hij een geschil heeft met de gemeente. Daarin gaat het om de geschillen rond zowel Welliga als SteQ. De klachtencommissaris mailt hem de volgende dag haar interpretatie van de kern van zijn klacht.

Zij zal, als Ardesch akkoord gaat, in de week erop contact opnemen met de gemeentelijke organisatie om te kijken of er schot te krijgen is in de geschillen rond de beide bedrijven van Ardesch.

Ardesch is akkoord met die samenvatting en de klachtencommissaris neemt, zoals zij in haar mail aankondigde, in het begin van de week erop contact op met de afdeling Vastgoed.

Vastgoed zet de bijl erin

Op woensdag 15 maart stuurt de manager van het Vastgoedbedrijf van de gemeente een brief naar de advocaat van Ardesch. Het is een reactie op de aansprakelijkheidsstelling door SteQ. Hij meldt dat de gemeente een inhoudelijke reactie uitstelt omdat de klachtencommissaris bezig is een gesprek te organiseren tussen de wethouder en Ardesch. De uitkomst van dat gesprek heeft misschien gevolgen voor de aansprakelijkheidsstelling van SteQ.

De vastgoedmanager vraagt Ardesch om ondertussen niet naar de rechter te stappen.

Even later - op diezelfde dag - mailt de vastgoedmanager naar de klachtencommissaris. Hij meldt de reactie per brief op de aansprakelijkheidsstelling van SteQ. Hij meldt tevens dat hij Wellinga, dat andere bedrijf van Ardesch, wel voor de rechter sleept. SteQ en Wellinga zijn, wat hem betreft, verschillende trajecten

Waar het conflict tot op dat moment altijd ging over verschillen van mening over claims over en weer, claims die met elkaar verrekend zouden kunnen worden als de beide partijen eruit kwamen, zet de vastgoedmanager daar nu de bijl in.

Daarbij zijn een paar zaken van belang. De vastgoedmanager weet dat Ardesch niet de middelen heeft om ook naar een rechter te stappen. Hij heeft huurschulden met Wellinga en zolang er geen overeenstemming is over wat hij met SteQ tegoed heeft, krijgt hij geen geld van de gemeente.

Bovendien heeft Ardesch net een klacht ingediend. De klachtencommissaris is net begonnen met een poging om beide partijen om tafel te krijgen om te kijken of zij beide partijen om tafel kan krijgen. Zowel die klacht als die bemiddelingspoging gaan over de beide bedrijven van Ardesch en daarmee om de vraag hoeveel beide partijen elkaar schuldig zijn. Lukt dat, dan kunnen claims tegen elkaar weggestreept en vereffend worden.

Het is een week later (28 maart) als Ardesch een uitnodiging krijgt voor een gesprek met de wethouder op 19 april.

Ardesch heeft de dagvaarding voor Wellinga dan al op de mat liggen (die is van 27 maart). Hij moet op 11 april bij de rechtbank verschijnen.

Gesprek met wethouder, genegeerd advies van de klachtencommissaris

Over de uitkomsten van en het vervolg op dat gesprek gaat het tweede deel van deze reeks artikelen.

In vogelvlucht: Ardesch en de gemeente komen er niet uit; de klachtencommissaris adviseert onafhankelijk onderzoek naar de zaak; er volgt een korte ronde om toch nog te schikken; de directeur van het Vastgoedbedrijf legt het advies van de klachtencommissaris naast zich neer en continueert de rechtszaak tegen Wellinga. Als SteQ zijn gelijk wil, moet Ardesch zelf ook maar naar de rechter

Gemeentebelang eerst, de claim van Ardesch op de gemeente genegeerd

Die directeur Vastgoed legt in een brief aan de klachtencommissaris uit waarom hij het advies om eerst onafhankelijk onderzoek te laten doen niet heeft opgevolgd. Zo’n onderzoek zou een hoop tijd en energie vergen en is niet bindend. Bovendien moet de gemeente toch naar de rechter - er is een gerechtelijke uitspraak nodig om Ardesch de huur te kunnen opzeggen en de huurachterstand te kunnen innen.

De vastgoeddirecteur redeneert daarbij alleen vanuit het belang van de gemeente. Bovendien gaat hij voorbij aan de belangrijkste geschilpunten. En daarmee de vragen waarop dat onderzoek antwoord had moeten geven. Kloppen de bedragen die de gemeente voor huurachterstanden van Wellinga bij Ardesch vordert wel? En hoeveel heeft Ardesch met SteQ nog van de gemeente tegoed?

In de jaren die volgen zal blijken dat er van de van Ardesch gevorderde bedragen weinig klopt en dat de vordering die Ardesch op de gemeente heeft hoger is. Onder meer uit de inzet en uitkomsten van recente onderhandelingen tussen beide partijen. Daarin wordt gepoogd om de schuld waarmee Ardesch uit de rechtszaak kwam te verrekenen met wat hij van de gemeente claimt.

Balans wederzijdse claims in het voordeel van Ardesch

De balans tussen Wellinga en SteQ - tussen de schuld van de Ardesch bij de gemeente en de openstaande rekening van hem bij de gemeente - valt in het voordeel van Ardesch uit. De ondernemer heeft hoogstwaarschijnlijk geld van de gemeente tegoed, en niet andersom. Anders dan de vastgoeddirecteur hier voorstelt, is er bij verrekening van de werkelijke claims helemaal geen sprake van een te innen huurschuld.

Maar die vaststelling wordt niet gedaan, want dat onderzoek komt er niet. Wellinga was al voor het gerecht gedaagd en dat proces wordt voortgezet. Wil SteQ zijn gelijk, dan moet Ardesch ook maar naar de rechter stappen. De kans op een verrekening van wederzijdse claims is verkeken.

Rechtsgang gezocht, niet geprobeerd te voorkomen

Maanden later - de rechtszaak tegen Wellinga is dan al lang en breed begonnen - stelt de gemeente in een antwoord op vragen van de Nationale ombudsman dat er samen met Ardesch is besloten om af te zien van onafhankelijk onderzoek en dat de gemeente daarom meteen naar de rechter is gestapt (zie ook dat tweede artikel in deze reeks).

In het dossier Ardesch is geen aanwijzing voor die lezing te vinden. Integendeel. Uit het dossier blijkt het tegenovergestelde: Ardesch wilde rechtsgang voorkomen en in elk geval eerst onafhankelijk onderzoek, zoals de klachtencommissaris had geadviseerd.

In dat antwoord aan de Nationale ombudsman doet de gemeente het voorkomen alsof eerst gezamenlijk is besloten af te zien van onderzoek en er daarna onderhandelingen zijn gestart, die stukliepen omdat Ardesch met SteQ teveel eiste. Ardesch moet daarom maar naar de rechter, als bij met SteQ zijn gelijk wil halen.

Uit het dossier doemt een heel ander beeld op. De rechtszaak tegen Ardesch was allang gestart, meteen nadat hij een klacht indiende en de klachtencommissaris de eerste bemiddelingspoging deed. En niet voordat maar meteen nadat een laatste - heel korte - poging om er toch nog uit te komen stukliep, werd besloten om geen onafhankelijk onderzoek te laten doen en meteen verder te gaan met de rechtszaak. Door de vastgoeddirecteur.

Daartoe had de afdeling de schaar gezet in de twee zaken die de kern van het conflict vormden, maar ook de basis voor een overeenstemming: de claim van de gemeente op Wellinga en de claim van SteQ op de gemeente.

Heeft de gemeente al het mogelijke gedaan om een rechtszaak tegen Ardesch te voorkomen?

Een grondige analyse van de aanloop naar die rechtsgang levert vooral aanwijzingen op voor het tegendeel. Bij de aanvang van het conflict was de inzet een zo vlot mogelijke gang naar de rechter. In het vervolg zijn de kansen en momenten om het conflict alsnog op te lossen en rechtsgang te voorkomen genegeerd, niet aangegrepen of actief gefrustreerd.

Puntsgewijs en chronologisch

Chronologisch en puntsgewijs op een rij gezet, ziet dat er als volgt uit.

oktober-december 2016

1. De lopende betalingsregeling met Ardesch wordt zonder reden stopgezet. De reden die later wordt genoemd - Ardesch kwam zijn verplichtingen niet na en schulden liepen op - blijkt niet te kloppen.

2. Er wordt een vordering opgesteld waarvan, zoals later blijkt, veel niet klopt. Die vordering vormt de basis voor een incassoprocedure die zo vlot mogelijk moet worden uitgevoerd met als doel een snelle gang naar de rechter.

De gemeente biedt bij voorbaat geen mogelijkheid voor een nieuwe betalingsregeling.

Ardesch krijgt een ultimatum: het hele bedrag van de incasso (op dat moment 32.000 euro) binnen twee weken betalen of er volgt een dagvaarding, dat is: een rechtszaak.


december 2016 - februari 2017

3. Ardesch heeft bezwaren tegen de vordering - er worden foute en al betaalde bedragen opgevoerd. Daarbij heeft hij met een ander bedrijf, SteQ, ook nog geld van de gemeente tegoed. Hij zoekt contact om misverstanden en fouten uit de weg te ruimen - er moet uit te komen zijn. Zijn pogingen om in gesprek te komen met het incassobureau, ambtenaren of de wethouder worden afgehouden.

maart 2017

4. De klachtencommissaris hoort van het conflict en neemt contact met Ardesch op. Ardesch dient op haar verzoek een schriftelijke klacht in en de klachtenfunctionaris stapt naar de gemeentelijke organisatie (dat is: naar Vastgoed) om de zaak vlot te trekken.

5. De afdeling Vastgoed vraagt Ardesch meteen daarop niet naar de rechter te stappen en het aangekondigde gesprek met de wethouder af te wachten.

6. Op diezelfde dag zet Vastgoed een schaar in de claims die Ardesch en de gemeente over en weer hebben en meldt de klachtencommissaris met de gemeentelijke claim naar de rechter te stappen.

7. Ardesch wordt door de gemeente gedagvaard.


april 2017

8. De klachtencommissaris krijgt de wethouder, de manager Vastgoed en Ardesch om tafel. Dat levert geen overeenstemming op en de wethouder vraagt de klachtencommissaris om advies. Dat advies luidt: stop de gerechtelijke procedure en laat eerst onafhankelijk onderzoek naar de zaak doen.


juni 2017

9. Een ultieme poging om alsnog te schikken, waarin de gemeente Ardesch een enkel finaal bod doet, mislukt.

10. De directeur Vastgoed besluit het advies om onafhankelijk onderzoek te doen te negeren en zet de rechtsgang tegen Ardesch voort. In zijn motivering staat het gemeentebelang voorop. Met die beslissing wordt ook de rekening die de gemeente nog bij Ardesch open heeft staan buiten beschouwing gelaten. Ardesch moet daarvoor zelf maar naar de rechter stappen.


augustus 2017

12. Op verzoeken die Ardesch kort daarna doet om in gesprek te gaan over de rekening die de gemeente volgens hem nog aan SteQ moet betalen, gaat de gemeente niet in.

Ook geen oplossing in recente onderhandelingen

In recentere onderhandelingen, na een wisseling van wethouders, is opnieuw gepoogd om de schuld waarmee Wellinga uit de rechtszaak kwam te verrekenen met wat SteQ nog van de gemeente tegoed heeft.

Die pogingen hebben tot op heden niets opgeleverd. Behalve de constatering dat Ardesch per saldo geld van de gemeente krijgt. Er bestaat alleen verschil van mening over hoeveel dat is. Ardesch stelt met SteQ nog altijd onredelijke eisen, vindt de gemeente.

Destijds legde de gemeente het advies om te onderzoeken welke eisen over en weer redelijk of onredelijk waren naast zich neer. Dat was een van de redenen waarom het tot een rechtszaak kwam.

Maar de gemeente stelt zich - alle recentere onderhandelingen ten spijt - nog steeds op dat standpunt. Met dezelfde ultieme consequentie. Zij bepaalt in deze zaak wat redelijk of onredelijk is, onafhankelijk onderzoek is niet nodig. Ardesch kan zich daarbij neerleggen of naar de rechter stappen.

Of stelt Ardesch inderdaad onredelijke eisen? Dat verkennen we in een volgend artikel.