Zoektocht naar acceptatie van drones: ‘Ik probeer volkswoede te voorkomen’

Dorrestijn is filosoof en betrokken bij Space 53 en de ethiek van drones. Hij heeft er zelf geen een, maar ziet wel steeds meer mensen om zich heen die ze gebruiken om foto’s of filmpjes te maken. “Technologen zijn niet zo bezig met acceptatie. Ik wel. Verkeerd gebruik ligt op de loer, schending van de privacy is een ding, verdringing van werk, duurzaam materiaalgebruik, geluidsoverlast” somt hij op. “Daar lopen we toch echt tegenaan.”

Psycholoog

Deskundigen voorspellen dat over een jaar of vijf tienduizenden drones boven ons hoofd vliegen. “Misschien valt dat mee, maar we moeten ons wel afvragen waar dronevluchten aan moeten voldoen om het acceptabel voor de inwoners te houden”, stelt psycholoog Peter de Vries van de Universiteit Twente. Hij is net als Dorrestijn op zoek naar de acceptatiegrenzen bij het gebruik van drones en mogelijkheden om drones in ons sociale leven in te passen.

Koplopers

Met de inzet van de ethisch filosoof, de psycholoog en hun vakgroepen voor de maatschappelijk acceptatie van drones onderscheidt Enschede zich van soortgelijke projecten. “Internationaal gebeurt dat weinig. We lopen daarmee voorop en zijn koplopers.”

Ethische toets

Die ethische toets lijkt geen overbodige luxe, want het overheersende gevoel is dat drones met onze privacy op de loop gaan, gegevens verzamelen over van alles en nog wat en onduidelijk is wat daarmee gebeurt, onrustbarend zoemende geluiden maken, voor militaire doeleinden worden gebruikt en dus potentieel narigheid kunnen veroorzaken.

Bijsturen

Er zijn meer gevolgen door robotisering, meent Dorrestijn: “Het afstandsaspect. Je weet niet wat zo’n ding doet. Het kan leiden tot een onpersoonlijke maatschappij.” En toch weigert Dorrestijn in die negatieve spiraal mee te gaan. “Natuurlijk laat de techniekontwikkeling zich bijsturen, maar dan moeten we ons actief aan het roer zetten om te kiezen waarvoor we drones wel en niet willen gebruiken.”

“Het is een mooie uitdaging om drones op een goede manier ingebed te krijgen in onze maatschappij”, vindt de filosoof van Saxion die evenals De Vries goede toepassingen ziet. “Toch is niet alles goed. Deze complexer ontwikkeling is geen snelweg naar geluk. Ik probeer volkswoede en opstand te voorkomen door bij te sturen.”

Hulpverleners

Beiden denken dat dat zeker gaat lukken met drones die onder andere door hulpverleners als politie, brandweer en ziekenhuizen worden ingezet om de veiligheid te vergroten, branden in een vroegtijdig stadium op te sporen en te analyseren en bloed, medicijnen en donormateriaal door de lucht te vervoeren.

De Vries: “Drones boven een festivalterrein, natuurparken, bedrijventerreinen roepen een heel andere associatie op dan als ze boven je tuin cirkelen.”

Herkenbaar

Onbekend maakt onbemind, ontdekte De Vries in verschillende onderzoeken. “Hoe minder mensen van drones weten, hoe makkelijker ze zich laten beïnvloeden om er iets van te vinden.”

Een van zijn studenten nam de proef op de som. Met behulp van 2D filmpjes liet hij een ‘gewone’ drone zien en daarna een in de kleuren van de brandweer en met blauw licht. Die van de brandweer werd makkelijk geaccepteerd vanwege de herkenbaarheid.

De Vries denkt dat een app op je mobiel die informatie geeft over de robots een van de mogelijkheden is om transparantie te bewerkstelligen. “Rijkswaterstaat gebruikt drones om dijken te inspecteren. Als dat voor iedereen duidelijk is dan hoef je niet veel weerstand te verwachten.”

Checklist

Voor Dorrestijn is het duidelijk dat de maatschappelijk acceptatie afhankelijk is van de toepassing en het verstandig gebruik van de vliegende robots.

De lector ontwikkelde een simpele checklist om de ethiek van drones te toetsen: “Doet het bedrijf aan ethiek? Welk doel beoog je met de inzet van drones? Wat zijn de effecten van de drone op mens, maatschappij en milieu. Laat je kritische meningen toe.”

Voorkomen van onrust

Zijn bijdrage aan het project beschrijft hij als ‘het filteren van overdreven verwachtingen en het voorkomen van grote maatschappelijk onrust.’ Dorrestijn heeft niet het gevoel dat hij wordt gebruikt om het gebruik van drones door te drukken. “Ik heb nog geen last van medeplichtigheid. Sterker: We maken de makers kritischer.”

Virtual reality

Heel anders doet De Vries het met zijn studenten. Zij brengen door middel van een serie onderzoeken waarin mensen in virtual reality aan drones worden blootgesteld, in kaart wat de weerstand is tegen de drones. Of wat maakt dat positieve associaties worden gevoeld.

Vervoer van pakjes

Nou is er nog wel een verschil tussen het gebruik van drones door hulpverleningsinstanties of voor veiligheidsvraagstukken en commerciële vluchten.

Want wat nou als op grote schaal door allerlei vervoersbedrijven pakjes in de stad worden bezorgd? Reguleer je die met centraal geregelde aanvliegroutes of vluchten die van tevoren worden aangemeld? Of moet je er helemaal niet aan beginnen?

Augmented reality

De meest in het oog springende onderzoeksmethodiek is die van virtual reality. “We zetten proefpersonen een bril op waarmee ze in een kunstmatige omgeving een drone zien vliegen. We meten de reacties van onze proefpersonen waardoor we een beeld krijgen van wat acceptabel is.

In de toekomst ga ik dat ook doen met augmented reality. Dat maakt de beleving een stuk realistischer, omdat je dan drones kunt laten zien die in hun eigen omgeving vliegen, zoals in hun tuin. Ik wil dat Enschedeërs een afgewogen oordeel over drones kunnen vellen en hoop dat we op deze manier ook de regelgeving en het beleid kunnen beïnvloeden. Uiteindelijk bepalen overheden wat ze ermee willen.”