Reconstructie: de zaak Ardesch, het verhaal van een ondernemer die werd gemangeld door de gemeente
In de zaak Ardesch, zoals het geschil tussen ondernemer Gertjan Ardesch en de gemeente Enschede inmiddels is gaan heten, draait het om een slepende kwestie over schulden en claims over en weer, een betalingsregeling die plotseling werd stilgezet en een rechtszaak. Maar vooral om de onder meer politieke vragen over de gang van zaken rond de afwikkeling en gemeentelijke verklaringen die niet stroken met de feiten uit het dossier. Dit is een reconstructie op hoofdlijnen. In chronologische volgorde.
Ardesch is eigenaar en grootaandeelhouder van twee bedrijven - Wellinga Printsystemen en SteQ - waarmee hij lange tijd samen met de gemeente Enschede probeert nieuw leven te blazen in een aantal panden die de gemeente in bezit heeft. Daarbij gaat het om Spinnerij Oosterveld, een voormalig textielpand, en het CeeCee Center in Roombeek. Ardesch huurt met een bedrijf - Wellinga - ruimte in De Spinnerij. Met het andere verleent hij facilitaire diensten, met name in het CeeCee Center.
De eerste barsten - 2016
In 2016 komen er barsten in die tot dan toe goede samenwerking. Daar zijn twee aanleidingen voor. De eerste is dat Ardesch door verschillende omstandigheden een tijdlang minder verdient dan hij aan huur kan opbrengen. Er ontstaan huurschulden voor ruimten in De Spinnerij. Er loopt een betalingsregeling.
De tweede aanleiding is de beoogde verkoop van De Spinnerij. Enschede heeft teveel niet renderend vastgoed en de gemeenteraad heeft opdracht gegeven tot het afstoten daarvan. De Spinnerij is daarin de grootste onkostenpost, maar het is meteen het misschien wel meest lastig te verkopen object. Dan duikt er een potentiële koper op: Walas, een vastgoedontwikkelaar die gespecialiseerd is in de ontwikkeling van oude industriepanden.
Een koper voor De Spinnerij
Walas heeft niet de middellen om De Spinnerij meteen over te nemen. Afgesproken wordt dat de vastgoedontwikkelaar een jaar lang de exploitatie van De Spinnerij van de gemeente overneemt. Het pand blijft tot 1 april 2017 eigendom van de gemeente, Walas heeft een jaar de tijd om de financiering te regelen. Lukt dat niet, dan neemt de gemeente de exploitatie weer over. De huurders worden op 8 maart 2016 van de voorgenomen overname en de afspraak op de hoogte gebracht.
Vraagtekens bij Walas
Ardesch is belanghebbende en doet onderzoek naar de beoogde koper. Hij stuit op een aantal publicaties die vraagtekens oproepen over de betrouwbaarheid van de vastgoedontwikkelaar, waaronder een vernietigend rekenkamerrapport uit 2012 over een project van Walas in Heerlen. Bij dat project zijn zowel het bedrijf als de verantwoordelijke stadsbestuurders hun boekje ver te buiten gegaan. De ‘constructie Heerlen’ vertoont frappante overeenkomsten met de afspraken rond de overname van De Spinnerij. Ardesch trekt aan de bel.
Het leidt tot vragen in de Enschedese gemeenteraad. Het college stelt de raad gerust. Er is actief gepolst of er onder lokale ontwikkelaars belangstelling bestaat, maar dat bleek niet zo te zijn. Met Walas zijn indringende gesprekken gevoerd en die hebben geen aanleiding gegeven voor twijfel. En De Spinnerij zal voor een marktconforme prijs worden verkocht.
Indringende gesprekken en marktconforme verkoop?
Tot op heden zijn er bij Wob-verzoeken of in ander onderzoek geen verslagen aangetroffen van gesprekken met Walas over de voorgenomen verkoop van De Spinnerij. Het voormalige textielpand is in 2017 verkocht voor 3,5 miljoen euro. Niet lang voor verkoop was er nog voor 1,5 miljoen aan verbouwd. Het pand stond voor 12,5 miljoen euro in de boeken.
Betalingsregeling stopgezet: geen nieuwe regeling gewenst
In november 2016 wordt de betalingsregeling met Ardesch plotseling opgezegd. De mensen met wie hij lange tijd samenwerkte zijn vertrokken of overgeplaatst, het Vastgoedbedrijf wordt geleid door een nieuwe directeur en een nieuwe manager. Reden voor het beëindigen van die betalingsregeling zouden oplopende betalingsachterstanden zijn. Er wordt een incassoprocedure opgestart.
Geen grond voor stopzetten betalingsregeling
In de rechtszaak die later volgt blijkt dat Ardesch al zijn betalingsverplichtingen nakwam. Het is ook de rechter niet duidelijk geworden, zo blijkt uit een van de vonnissen, waarom de gemeente de betalingsregeling beëindigde.
Uit bij Wob-verzoeken vrijgekomen interne mailberichten blijkt onder meer dat in de timing van de opgestarte incassoprocedure rekening wordt gehouden met de datum waarop Walas De Spinnerij wil overnemen. De zaak moet voor die tijd zijn afgerond. Er wordt daarbij rekening gehouden met alle mogelijkheden die Ardesch eventueel kan aanwenden om de procedure te vertragen. In diezelfde berichten wordt aangegeven dat er geen nieuwe betalingsregeling mag worden afgesproken. Het is betalen of een rechtszaak.
Fouten, maar gesprekken afgehouden
In de betalingsoverzichten en openstaande rekeningen bij die incassoprocedure zitten diverse fouten. Er zijn betaalde rekeningen in verwerkt, opgenomen huurbedragen kloppen niet en er worden ruimten in rekening gebracht die Ardesch niet meer huurt. Hij zoekt contact met het verantwoordelijke deurwaarderskantoor, maar krijgt te horen dat de gemeente de incasso weer overgenomen zou hebben.
Ardesch krijgt bij de rechter gelijk
Bij de latere rechtszaak krijgt Ardesch voor wat betreft alle aangevochten bedragen gelijk. Hij wordt wel veroordeeld voor het betalen van de gecorrigeerde huur over januari tot en met april 2017. Daarbij legt de rechter hem ook de wettelijke verplichte boete en rente op wegens betalingsverzuim.
Ook verschillende pogingen om met de gemeente en de verantwoordelijk wethouder in gesprek te komen, hebben geen succes. Een raadslid dat een bemiddelingspoging waagt, krijgt van de verantwoordelijk wethouder te horen dat de zaak onder de rechter is - dat klopt niet. In januari 2017 besluit Ardesch om de verschuldigde huurbedragen voor het nieuwe jaar niet te voldoen. De bedragen kloppen niet met wat is overeengekomen.
Een officiële klacht - 2017
Begin maart 2017 dient Ardesch een klacht in bij de Enschedese klachtencommissaris. Zijn klacht gaat over zowel de huurperikelen rond zijn bedrijf Wellinga als een serie openstaande posten bij de gemeente voor diensten die hij met SteQ verleende. Feitelijk gaat het om twee klachten, zo vat de klachtencommissaris zelf hem samen. De gemeente stelt zich niet oplossingsgericht op èn de gemeente is niet betrouwbaar.
Een kleine week later stuurt de manager van het Vastgoedbedrijf een brief aan de advocaat van Ardesch waarin hij zegt dat hij een gesprek met de klachtencommissaris heeft gehad. Hij meldt dat er op korte termijn een gesprek zal plaatsvinden met de verantwoordelijk wethouder en hij vertrouwt erop dat Ardesch tot die tijd geen gerechtelijke stappen zal ondernemen in verband met de openstaande rekeningen bij SteQ.
Op 27 maart - een kleine twee weken later - valt er wel een dagvaarding bij Ardesch op de mat voor de rekening die de gemeente bij Wellinga heeft openstaan. Alles bij elkaar gaat het om een bedrag van ruim 32.000 euro.
Bizarre wending schuldenpositie
Anderhalve maand later, nadat de directeur Vastgoed heeft besloten het advies van de klachtencommissaris naast zich neer te leggen, schrijft de advocaat van Ardesch aan de gemeenteadvocaat dat de gemeente ‘onaanvaardbaar’ en ‘in strijd met hetgeen in maatschappelijk verkeer betaamt’ heeft gedagvaard terwijl er een klachtenprocedure liep. Hij stelt in die mail dat de schuld van Ardesch eind 2016 iets minder dan 4,5 duizend euro bedroeg.
In april komt het dan tot een gesprek met de verantwoordelijk wethouder en de manager van het gemeentelijke Vastgoedbedrijf. Dat gebeurt op voorspraak van de klachtencommissaris, die mogelijkheden ziet om beweging in de zaak te krijgen.
De gesprekspartners zijn het niet eens. Ardesch wil de juridische procedure stopzetten en onderzoek, het Vastgoedbedrijf wil verder procederen, de wethouder vraagt om advies van de klachtencommissaris. Dat advies komt er: zet alle procedures ‘on hold’ en laat een onafhankelijke jurist onderzoek doen naar de zaak.
Begin mei worden er door de gemeente enkele pogingen gedaan om te schikken. Dat loopt onder meer stuk omdat de gemeente stelt dat SteQ geen vordering op de gemeente heeft. De advocaat van Ardesch meldt daarop dat het in dat geval weinig zinvol is om verder te praten en dat er dan maar onderzoek moet worden gedaan, zoals de klachtencommissaris adviseerde. De gemeente doet een laatste aanbod, dat tot 12 juni 2017 zal blijven staan.
Advies klachtencommissaris genegeerd
Twee weken later stuurt de directeur van het Vastgoedbedrijf Ardesch een mail waarin hij meedeelt het advies van de klachtencommissaris naast zich neer te leggen. De verschillen zijn te groot, zo is zijn oordeel, en een onderzoek duurt te lang en zal de partijen niet dichter bij elkaar brengen. Bovendien is de uitkomst ervan niet bindend. Een dag later protesteert Ardesch tegen die eenzijdige beslissing om het advies van de klachtencommissaris te negeren.
Geen onafhankelijk onderzoek, een gezamenlijke beslissing?
In antwoord op latere vragen van onder meer de gemeenteraad is lange tijd gesteld dat Ardesch en de gemeente gezamenlijk zouden hebben besloten om af te zien van onderzoek en te kijken of ze er in overleg uit zouden komen. Die lezing strookte niet met andere mails in het dossier en Ardesch ontkende dat dan ook, maar er zou bewijs van zijn. Pas na herhaaldelijk aandringen kwam de mail van de Vastgoed-directeur boven tafel, waaruit blijkt dat het helemaal niet om een gezamenlijke maar een eenzijdige beslissing ging.
Halverwege juni - we schrijven nog steeds 2017 - stuurt Ardesch een paar mails naar de klachtencommissaris met een overzicht van de gebeurtenissen van de afgelopen weken. Hij vermeldt de schikkingsvoorstellen, die volgens hem neerkomen op tien procent zijn van wat de gemeente hem verschuldigd is en een korting van vijftig procent op een niet bestaande huurschuld. Zijn advocaat heeft daarbij expliciet aangegeven dat hij het niet eens is met de beslissing om geen onafhankelijk onderzoek te doen als het schikkingstraject spaak loopt.
Ontbrekende mails in gemeentelijk dossier
Deze mails van Ardesch en diens advocaat zijn in ons bezit, maar ontbreken - voor zover bekend en voor zover uit Wob-documenten blijkt - in het gemeentelijke dossier.
De directeur Vastgoed meldt in diezelfde dagen de klachtencommissaris waarom hij diens advies van onafhankelijk onderzoek niet opvolgt: de verschillen zijn te groot, onafhankelijk onderzoek is te tijdrovend en de uitkomst daarvan is niet bindend. Het zal toch tot een rechtszaak komen.
De Nationale ombudsman - 2018
In april 2018 - de rechtszaak tegen Wellinga loopt inmiddels - stapt Ardesch naar de Nationale ombudsman. Deze neemt de zaak in onderzoek en stuurt op 22 juni een brief naar de gemeente, waarin met name wordt gevraagd naar de reden waarom de gemeente het advies van de klachtencommissaris terzijde heeft gelegd en geen onafhankelijk onderzoek liet doen. Deze brief raakt aanvankelijk zoek en wordt uiteindelijk begin oktober beantwoord.
In dat antwoord stelt de gemeente, in verschillende bewoordingen, tot vier keer aan toe dat in gezamenlijk overleg met Ardesch is besloten af te zien van onafhankelijk onderzoek. Het is de eerste keer dat die lezing op papier staat.
Waar komt die lezing 'gezamenlijk beslist om geen onderzoek te doen' vandaan?
Uit opgevraagde Wob-documenten blijkt dat de vragen van de Nationale ombudsman niet, zoals gebruikelijk, door de klachtencommissaris zijn beantwoord maar in samenspraak tussen de gemeenteadvocaat, juristen en ambtenaren van het gemeentelijke Vastgoedbedrijf. Of de lezing van een gezamenlijke beslissing van Ardesch en de directeur Vastgoed berust op een misverstand of opzet en wie hem op papier zette, valt vooralsnog niet uit de stukken op te maken. Een Wob-verzoek heeft integraal onleesbaar gemaakte correspondentie van de gemeente-advocaat opgeleverd. Daartegen is succesvol bezwaar gemaakt, maar het college heeft het advies van de bezwaarcommissie naast zich neergelegd. 1Twente beraadt zich op dit moment op een gang naar de rechter.
De Nationale ombudsman oordeelt begin oktober, een dag nadat de gemeente zijn vragen heeft beantwoord, dat onderzoek naar de gedragingen van de gemeente in dit stadium geen zin heeft. Die gedragingen zijn tezeer verweven met de lopende rechtszaak. Impliciet stelt de ombudsman daarmee dat die opstelling van de gemeente logisch is als zij uiteindelijk door de rechter in het gelijk wordt gesteld.
Waarom heeft de Nationale ombudsman geen oordeel geveld?
De gemeente stelde later, in antwoord op vragen van onder meer de gemeenteraad, dat de ombudsman de zaak niet in behandeling nam omdat het om een zakelijk conflict zou gaan, waar niet hij maar de civiele rechter over gaat. Dat is een te simplistische voorstelling van zaken: de ombudsman ging inderdaad niet over dat zakelijke geschil, maar wel over de houding van de gemeente. De zaak is niet door hem onderzocht omdat die beide zaken tezeer met elkaar verweven waren. Een belangrijk nuanceverschil.
Ardesch wordt door de rechter in het gelijk gesteld - 2019
De rechtbank velt, na een reeks tussenvonnissen, in maart 2019 een eindoordeel. In dat oordeel wordt Ardesch op vrijwel alle geschilpunten de facto in het gelijk gesteld. In de financiële eindberekening is Ardesch iets minder dan de helft verschuldigd van het bedrag dat de gemeente bij aanvang claimde. De rechter stelt dan ook dat beide partijen ten opzichte van elkaar wederzijds in het (on)gelijk zijn gesteld. Beide partijen dragen de eigen proceskosten, maar de gemeente wordt daarbij veroordeeld tot betaling van de kosten voor de gemachtigde van Wellinga.
Een lijkt uit de kast: vraagtekens bij gemeenteraad en pers
In de loop van 2019 zoekt Ardesch contact met de gemeenteraad en - later - de pers. Zowel de raad als de pers beginnen vragen te stellen. De beantwoording daarvan blijkt moeizaam. Vragen worden laat, niet of half beantwoord, of de antwoorden staan haaks op verzamelde feiten uit het dossier of de vonnissen van de rechtbank.
Er is inmiddels een nieuw college aangetreden, er is een andere wethouder verantwoordlijk, de bij aanvang betrokken functionarissen en andere betrokkenen - de directeur en manager Vastgoed, de klachtencommissaris, maar ook ambtenaren met wie Ardesch lang goed samenwerkte - zijn uit dienst of overgeplaatst. De zaak Ardesch is een lijk uit de kast van een vorige raadsperiode, de kennis en het geheugen erover zijn deels verdampt. Alleen de juristen en de gemeenteadvocaat van weleer zitten nog op hun post.
Vragenlijsten en Wob-verzoeken - 2020/2021
De zaak blijft twee jaar doorsudderen. Vragen worden niet of slecht beantwoord, wat leidt tot talloze herhalingen. 1Twente stuurt na uitgebreid dossieronderzoek de wethouder een lijst vragen, waarop antwoorden komen die niet stroken met de feiten uit het dossier. De redactie stuurt daarop een uitgebreide en onderbouwde repliek. In een reactie laat de wethouder vervolgens weten dat hij niets toe te voegen heeft aan de antwoorden die al zijn gegeven.
De link met Walas
In de zoektocht naar de reden voor de opstelling van de gemeente en het uit de hand gelopen conflict, stelt 1Twente vragen over een mogelijk verband met de voorgenomen verkoop van De Spinnerij aan Walas (2016 - 2017). Ardesch’ meldingen van twijfels bij de betrouwbaarheid van Walas in 2017 zijn daarvoor de aanleiding. Dat verband is er niet, zo stelt de gemeente. Het zou om twee opzichzelfstaande zaken gaan, die niets met elkaar te maken hebben. 1Twente dient twee Wob-verzoeken in, eentje draait om openbaarmaking van de stukken die betrekking hebben op de overname van De Spinnerij door Walas.
In april 2021 blijkt dat ‘vastgoedgoeroe’ Gerben van Straaten - CEO van Walas - miljoenen heeft weggesluisd via dat voormalige textielpand. Van Straaten wordt gewipt door de Ondernemerskamer. Eind april komt er bericht dat Van Straaten, dan 59, ‘geheel onverwacht’ is overleden.
In juli 2021 levert het Wob-verzoek onder meer intern e-mailverkeer op waaruit blijkt dat de betalingsregeling met Ardesch eind 2016 werd gestopt met het oog op de verkoop van De Spinnerij aan Walas.
Raad op het verkeerde been
In oktober 2021 - enkele weken geleden - vindt er een vertrouwelijke informatiebijeenkomst plaats. De huidige wethouder en klachtencommissaris, de gemeenteadvocaat en een gemeentelijke jurist beantwoorden vragen van raadsleden. In het verslag van die bijeenkomst, dat wij in handen krijgen, staan ten minste 28 beweringen die - in het licht van de documenten dit tot nog toe boven water zijn gekomen - onwaar, misleidend of twijfelachtig zijn. De meeste daarvan zijn onwaar.
Diverse raadsfracties willen alsnog dat destijds door de klachtencommissaris geadviseerde onderzoek. Andere fracties twijfelen, vooral omdat zij vinden dat een gemeenteraad zich niet moet mengen in een zakelijk geschil tussen de gemeente en een burger of ondernemer.
Op een recente vragenlijst over de zaak Ardesch, die expliciet ook was bedoeld om eventuele verkeerde interpretaties of conclusies te kunnen weerleggen, antwoordde het college in een formele brief dat zij geen aanleiding zag om andermaal nader op de zaak in te gaan. De vragen waren afdoende beantwoord, zo werd gesteld, en er waren geen nieuwe feiten aangedragen die beantwoording behoefden.
Met dat antwoord is geen van de vaststellingen in deze en eerdere publicaties weerlegd of weersproken. Op de nieuwe vragen over het inmiddels aangetoonde verband tussen de verkoop van De Spinnerij en het conflict met Ardesch is in het geheel niet geantwoord.
Wil je meer over de zaak Ardesch weten? Kijk dan in het dossier op onze website.
