René Beunders en bijstandsonderzoeker Gijsbert Vonk in docu 'De verdachte burger'
Bijstands- en Wmo-waakhond René Beunders treedt op in een documentaire van omroep Max met de titel ‘De verdachte burger’. Ook Gijsbert Vonk, voorzitter van de onderzoekscommissie die in Enschede onderzoek doet naar de uitvoering van sociale wetten, en SP-Kamerlid Renske Leijten komen in die docu aan het woord.
Niet alleen gedoe in Enschede
Maar het rommelt niet alleen in Enschede. De constatering dat teveel mensen die afhankelijk zijn van overheidssteun tussen die wielen van regels en de uitleg en toepassing daarvan terechtkomen, wordt steeds meer ook landelijk gedaan.
Een recent NOS-artikel kaart bij tien grotere gemeenten in het land de knelpunten aan die 1Twente in een reeks artikelen over bijstand en armoede in Enschede ook aan de orde stelde. Kortingen op bijstand zijn te vaak niet terecht. Bijstandsgerechtigden tekenen lang niet altijd bezwaar aan. Zij weten de weg naar een advocaat vaak niet te vinden, bovendien is rechtsbijstand voor hen niet mogelijk als het om minder dan vijfhonderd euro gaat.
Het gevolg: zij komen nog meer te kort dan ze toch al doen (een bijstandsuitkering is meestal niet voldoende om van rond te kunnen kunnen, concludeerde het Nibud in 2019).
Politieke keuzes sorteren effect?
Overigens kwam Enschede in dat NOS-artikel niet voor. Onderzoeker Vonk wel. Dat suggereert dat Enschede inmiddels niet meer tot de strengste Nederlandse gemeenten behoort. Het zou zomaar kunnen. De roep om een soepeler uitvoering van de regels klinkt hier al een hele tijd, en langer en indringender dan op andere plekken in het land. Onder andere door terriërs als Beunders.
Tijdens de laatste coalitieonderhandelingen, bijna vier jaar geleden, is het zelfs onderdeel van afspraken over nieuw beleid geworden: het moest menselijker, warmer.
Die politieke keuze lijkt effect te sorteren. Een van de signalen daarvoor is dat lopende onderzoek van Vonk. Dat lag uiterst gevoelig - zowel politiek als ambtelijk - en het heeft heel wat voeten in aarde gehad, maar uiteindelijk was de gemeenteraad unaniem: dit moest worden uitgezocht.
Maar er is meer veranderd in de afgelopen tijd. Maatregelen worden in Enschede minder snel opgelegd en de boetes zijn lager. Bijstandsgerechtigden mogen meer bijverdienen en giften van anderen ontvangen, zonder dat er gekort wordt op hun uitkering. Dat laatste is overigens geen Enschedees maar landelijk beleid.
Sociale wetten
Sociale wetten regelen ons sociale stelsel. In dit artikel gaat het met name over de Participatiewet en de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning).
De Participatiewet regelt de bijstand. De Wmo gaat over thuiszorg, hulp in de huishouding en ondersteunende voorzieningen zoals trapliften en scootmobiels, bijvoorbeeld.
De gemeente voert die beide wetten uit. Dat betekent dat zij bepaalt wie recht heeft en wie niet. Maar de gemeente controleert ook of iedereen die recht heeft zich aan de regels houdt en legt een boete of een korting op, als dat niet zo is.
Koploper… (nee, niet Enschede)
Koploper in regeltjesland is Rotterdam, volgens dat NOS-artikel. En Rotterdam verweert zich zoals Enschede dat ook lange tijd deed: de gegevens zijn achterhaald, in het afgelopen jaar zijn er veel minder maatregelen opgelegd. Anders gezegd: het is niet meer zo erg als het was.
Wakkergeschud
Die Toeslagenaffaire heeft beleidsmakers en uitvoerders in heel het land wakkergeschud. Wie de regels dicteert, kan grote brokken maken. En wanneer de signalen daarvan doorkomen, kun je misschien wel een tijdje wegduiken maar dat kan zich ook zomaar tegen je keren.
Het is alleen te hopen dat het belangrijkste motief om de uitvoering van sociale wetten onder de loep te nemen niet het voorkomen van imagoschade is. Dat zou andermaal voorbijgaan aan het doel waarvoor die wetten zijn gemaakt: het gaat om de zorg voor mensen in onze samenleving die steun nodig hebben. Steun om te voorzien in levensonderhoud en om volwaardig mee te kunnen doen. Soms tijdelijk, vaak voor heel lang of altijd.
‘De verdachte burger’ wordt uitgezonden door omroep Max op zaterdag 14 augustus om 20.40 uur op NPO 2.
Gerelateerd
