Twentse herenboerderij in oprichting: weten waar je eten vandaan komt
Het lijkt iets uit het verleden, maar ze zijn weer in opkomst: herenboerderijen. Twee generaties geleden voorzagen een, twee of drie van die grote boerderijen een dorp van voedsel. De moderne variant doet iets vergelijkbaars. Initiatiefnemers in Twente zijn op zoek naar tweehonderd huishoudens voor de oprichting van een collectieve boerderij.
Dit is het idee: een flinke groep huishoudens is mede-eigenaar van een boerderij, die gerund wordt door een boer in loondienst. Samen bepalen zij wat er aan voedsel wordt geproduceerd. De leden delen de opbrengst - elke week krijgen zij een voedselpakket. Het seizoen en de natuur bepalen wat en hoeveel daar in zit.
Kinderen een mooi Nederland meegeven
Enschedeërs José Palstra en John Verweij horen bij een groep kartrekkers die een dergelijke ‘herenboerderij’ in Twente willen opzetten - de eerste, ook. “Letterlijk weten waar je eten vandaan komt”, is voor Verweij een belangrijk motief. “Ik probeer mijn eigen leven zo duurzaam mogelijk in te richten en dan is voedselproductie interessant.”
Ook Palstra haakte aan om dat motief van groener en duurzamer. “Met het huidige voedselsysteem, de industriële landbouw, verknoeien we de natuur.” Ze noemt het besproeien van groenten en uitputting van de bodem als effecten van moderne grootschalige landbouw. “Daardoor zijn er steeds minder insecten en steeds minder vogels, bijvoorbeeld. Als we onze kinderen en kleinkinderen een mooi Nederland mee willen geven, moet dat anders.”
Betrokkenheid
Maar een herenboerderij blijkt meer dan een duurzaam alternatief voor voedselproductie. Verweij: “Het bindt ook samen. Dat begint met het opzetten van die herenboerderij, maar wie wil helpt ook mee appels plukken, bijvoorbeeld.” De betrokkenheid bij het produceren van wat er ’s avonds op het bord ligt, is dus groot. Leden hebben daar bij het planten een stem in, het groeit letterlijk om de hoek en zij kunnen ‘hun’ boer helpen bij het oogsten.
‘Niet duurder dan de supermarkt’
Het voedsel dat van de herenboerderij komt is niet duurder dan wanneer je het in de supermarkt zou kopen, verzekert Palstra. Richtprijs voor toekomstige deelnemers is ongeveer tien euro per te voeden mond per week. De eerste tweehonderd deelnemende gezinnen worden aandeelhouder. Zij leggen eenmalig tweeduizend euro in om de opstartkosten te kunnen dekken. Palstra: “Dat aandeel kunnen zij later doorverkopen aan een volgende.”
‘Herenboeren in Twente’ is dus nu op zoek naar voldoende deelnemers om te kunnen starten. Wie geïnteresseerd is in het idee kan zich abonneren op de nieuwsbrief. Bij zo’n honderdvijftig serieuze belangstellenden, gaan Palstra, Verweij en kompanen op zoek naar een boer en twintig hectaren pachtgrond.
Meer informatie is te vinden op de website van ‘herenboeren in Twente’.
Geen nieuw idee
Dat herenboeren-idee is niet nieuw. Het grijpt terug op eeuwenoude manieren van voedselproductie, zoals Nederland die tot en met de Tweede Wereldoorlog kende. In Hoe God verdween uit Jorwerd beschreef Geert Mak hoe het in een paar decennia teloor ging.
In de jaren zestig van de vorige eeuw ontstonden er in de Verenigde Staten collectieve boerderijen waar hetzelfde gebeurde, een kapitalistische variant op de kolchoz uit de Soviet Unie. Dat idee waaide over naar Europa. Onder meer onderaan de IJsseldijk bij Deventer werd al in 1994 zo’n collectieve boerderij opgericht, De Oosterwaarde. De variant die Palstra, Verweij & co in Twente willen opzetten - de herenboerderij - is van recenter datum. De eerste herenboerderij in Nederland is nog geen tien jaar oud.
Bij de moderne, na-oorlogse coöperatieve boerderijen speelt een biologische manier van voedselproductie en distributie een cruciale rol. De bedrijven functioneren allemaal zo natuurlijk mogelijk - vaak biologisch of biodynamisch - en produceren groente, fruit, vlees en eieren voor consumenten om de hoek, liefst op fietsafstand.
