Historische stadswandeling door oorlogsverleden Enschede: Doe mee!

De verhalen die we op beeld hebben gezet, vertellen over de oorlogstijd. Je kunt die beelden thuis bekijken, maar het is veel leuker om met het gezin of een vriend of vriendin te gaan wandelen en op aangegeven locaties ‘in te tunen’ op het bijbehorende verhaal.

Op de route passeert de wandelaar acht scènes. Zwaardere thema’s worden afgewisseld met humoristische fragmenten. De wandelroute begint en eindigt bij ‘het Ei van Ko’.

Melden of onderduiken

Locatie 1 – Walstraat 43a

De struikelstenen die zijn geplaatst bij C. F. Klaarstraat 41, liggen daar ter herdenking van de familie Van Gelder. Vader, dochter Roosje en zoons Aron, Bram en David worden opgepakt en uiteindelijk in één van de Duitse kampen vermoord. Alleen Moeder Grietje en dochters Vogelina en Netty overleven de oorlog.

De trein met dwangarbeiders

Locatie 2 – Het beeld van de ganzen, Kruispunt De Graaff

In het Duitse Opladen werken veel Poolse en Russische dwangarbeiders. Als de geallieerden Opladen bombarderen, raakt het werk en het eten op en worden de dwangarbeiders in een trein gezet. Omdat de Duitsers niet meer weten wat ze met deze mensen moeten doen, blijven ze rondrijden. Als de trein in Enschede stopt en de inzittenden in de gaten krijgen dat ze niet meer in Duitsland zijn, verlaten ze de trein en lopen ze hier de stad in. Niemand die ze tegenhoudt. Veel Enschedeërs nemen ze in huis, en bieden hen eten schone kleren aan.

Neerstorten Britse bommenwerper

Locatie 3 – Muziekcentrum

Op 21 januari 2018 is het 75 jaar geleden dat een viermotorige Engelse bommenwerper brandend neerstort op de locatie waar nu het muziekcentrum staat. In 1943 zien veel bewoners het toestel naar beneden komen. Ze komen de straat op om te kijken wat er aan de hand is.

De trein met kolen

Locatie 4 – Het straatje richting spoor bij Muziekcentrum

In de Tweede Wereldoorlog komen regelmatig treinen met kolen uit Duitsland aan in Enschede. Deze kolen zijn voor de Duitse bezetter maar soms kunnen ze niet direct doorrijden naar het station. Ze staan een tijdje stil tussen de Edo Bergsma brug en de Rozenstraat. Vanaf hier kijk je naar het spoor waarover de trein Enschede binnenreed.

Arbeitseinsatz

Locatie 5 – Irenepromenade

Al vroeg in de Tweede Wereldoorlog is er grote vraag naar Nederlandse arbeidskrachten in de Duitse oorlogsindustrie. Werklozen moeten zich via het arbeidsbureau melden voor werk in Duitsland. De bezetters worden steeds dwingender. Op 24 oktober 1944 grendelt de bezetter de hele stad af.

De Duitsers gaan van huis tot huis en halen alle mannen op die ze verzamelen op het terrein achter de Ramie Unionfabriek. Het tegenwoordige Miroterrein. Onder begeleiding van soldaten gaan 7000 mannen lopend naar Duitsland waar ze tankgrachten moeten graven.

Brood van de Wehrmacht

Locatie 6 – Hoek Wilhelminastraat

Tijdens de oorlog is steeds minder voedsel beschikbaar. Ieder gezin krijgt een beperkt aantal bonnen en kan die inruilen voor eten. Mensen staan in lange rijen voor de winkels. Hier vlakbij, in de Wilhelminastraat, zit een bakkerij. Deze bakker levert het brood aan een klooster waar een noodhospitaal voor Duitse soldaten is ingericht.

Bombardement

Locatie 7 – Het doorkijkje achter het gemeentehuis

Enschede wordt in de oorlog op 65 verschillende momenten door bommen getroffen, waarbij honderden doden vallen. Ben Zwolle woont, als kind tijdens de bezetting, tegenover de ingang van de Oosterbegraafplaats. In het begin van de oorlog worden gesneuvelde militairen, zowel Duits als geallieerd, daar met veel militaire eer begraven. Jongens zoals Ben hebben redelijk wat vrijheid en kunnen daar dichtbij komen en maken zo veel gevaarlijke situaties mee.

De Duitse laarzen

Locatie 8 – Ei van Ko

Hier vlak bij het gemeentehuis van Enschede wordt de bevrijding groots gevierd als de Duitsers eind maart 1945 de stad verlaten. Overal zijn grote groepen terugtrekkende Duitsers te zien en er worden Nederlandse vlaggen gehesen. Iedereen heeft honger en niemand heeft voorraad, al snel beginnen mensen de gebouwen van de Duitsers te plunderen.