1 miljoen noodgeld voor cultuur: naar stenen of naar makers?

Die nood in de culturele sector is er vooral onder artiesten, muzikanten en makers, zo stelt Schouten. Zo’n fors deel van die rijksgelden nu inzetten om de exploitatie van een al bestaand plan rond te krijgen, is de wereld op zijn kop. Eerst moeten die makers zo goed mogelijk worden bijgestaan. Financiering voor de verbouwing van het Muziekkwartier moet uit een ander potje. Anders hebben we straks, naast de al bestaande podia, wel een nieuwe speelplek, maar nauwelijks Enschedese artiesten om daar invulling aan te geven.

In het voorstel van het college is 1 miljoen gereserveerd voor aanpassingen aan het Muziekkwartier - de plek waar nu het Wilminktheater, Metropool en Kaliber gevestigd zijn - en de gaten die corona in de begrotingen van deelnemende clubs heeft geslagen. Behalve de drie huidige bewoners van het Muziekkwartier gaat dat ook om de Enschedese bibliotheek. Met de bieb en een horeca-partij als Stoet moet aan het Wilminkplein een levendige culturele hotspot ontstaan.

De realisatie van die Huiskamer van de stad zou, zo was afgesproken, wordt betaald uit de exploitatie van de vier deelnemende organisaties. Maar die kampen met tegenvallende resultaten. Het theater en Metropool verkopen geen kaarten, Kaliber kan geen muzieklessen verzorgen en ook de bieb derft inkomsten als gevolg van coronamaatregelen. Wil die Huiskamer van de stad er komen, dan moet er geld bij. Extra knelpunt is dat de exploitatie van het Muziekkwartier al vanaf de start moeizaam is. De huur voor het geheel is voor de huidige drie gebruikers nauwelijks op te brengen. Ook om die reden is de komst van de bibliotheek als vierde partij gewenst.

Schouten schoof met muzikant Jasper Slaghuis aan bij 1Twente Vandaag. Slaghuis sprak in bij de Stedelijke Commissie van maandagavond over het noodfonds. “Ik denk dat die Huiskamer van de stad een goed idee is”, zegt Slaghuis. “Ik zie daar echt iets moois ontstaan.” Slaghuis ziet alleen, net als Schouten, die plannen voor het Muziekkwartier los van de nood in de culturele sector. “Dat zijn toekomstplannen. Die nood is nu, acuut, met name onder makers.” Iedereen kampt met de effecten van coronamaatregelen, vindt de muzikant, maar hoe we die gaan oplossen is van latere zorg. Nu moet er acute nood worden opgelost, daar zijn de rijksgelden ook voor bedoeld.

Schouten dacht, na een randprogramma over dit thema, dat ze redelijk alleen stond in haar standpunt. Maar tijdens de Stedelijke Commissie bleken ook de andere fracties gevoelig voor de nood onder zelfstandige cultuurmakers en het appèl om meer steun. DENK en Enschede Anders volgen Schouten, die hoopt dat ook andere partijen mee willen denken over een voorstel waarin de belangen van makers beter worden geborgd. Op 8 maart beslist de gemeenteraad over het collegevoorstel. Schouten: "Ik denk dat er nog wel wat verschuift."

Zo’n beetje de helft van de mensen die werkzaam zijn in de culturele sector is zzp’er. Een deel van hen ontvangt Tozo, de tijdelijke rijksregeling op bijstandsniveau voor zelfstandigen. Slaghuis: “Maar daar geldt een partnertoets. Als je een partner hebt die werkt, kom je er niet voor in aanmerking.” Gevolg: een forse inkomstenval. Slaghuis mist twee- tot drieduizend euro per maand en vult aan vanuit spaargelden. Andere artiesten teren in op pensioenreserves. Dat is eindig, nog los van gevolgen op de langere termijn, als dat pensioen echt in zicht is.

Daarnaast bestaat er een tegemoetkoming voor vaste bedrijfslasten. “Denk aan huurlasten”, legt Slaghuis uit. “Maar de meesten werken vanuit huis en hebben geen aparte bedrijfslasten.” Hij kent dan ook veel mensen bij wie het water inmiddels aan de lippen staat.

“Iedereen heeft het zwaar”, betoogt Slaghuis. “Maar de instellingen worden verhoudingsgewijs redelijk goed ondersteund. Zij krijgen geld van het Fonds Podiumkunsten en van het rijk. De bedoeling daarvan is dat dat doorvloeit naar de makers. Maar dat doet de ene instelling beter dan de andere.” Slaghuis vindt het verstandiger om een groter deel van de beschikbare drie miljoen te reserveren voor makers. Die makers, zo rekent Schouten voor, moeten het al met veel minder doen. In Enschede is een potje voor zzp’ers gereserveerd van 169.000 euro. Voor maximaal dertig zelfstandigen. “Dat is drie, vier procent in vergelijking met die drie miljoen. Wij willen heel graag dat dat omhoog gaat.”

Slaghuis behoort tot de gevestigde artiesten in de stad. Hij had omzet, kon een spaarpot aanleggen. Enschede kampt echter al jaren met het probleem dat er nauwelijks nieuwe makers bijkomen. Ze worden hier wel opgeleid - bij ArtEZ en de AKI - maar verdwijnen vervolgens naar hippere steden in het land.

Gevestigde cultuurmakers hebben een jaar lang nul of nauwelijks omzet gedraaid en bezinnen zich op een toekomst waarin voorlopig niet veel meer mogelijk zal zijn. Slaghuis: “Er zijn er steeds meer die iets anders gaan doen. En die gaan ook niet allemaal terugkomen.”

Starters die net uit de startblokken waren, dobberen zonder richting rond. Aanstormend talent bedenkt zich wel tien keer voor het zich in een ongewis avontuur stort. Daarmee dreigt een culturele kaalslag in een stad die toch al een dunne eigen voedingsbodem had. Schouten en Slaghuis zagen die 1 miljoen liever geïnvesteerd in het ledigen van die nood.