Enschedese sterrenkijkers
In deze nieuwe aflevering van het Twents Kwartearken en In depot gaat het over sterrenkijkers. In Enschedese fabrikanten bouwden een planetarium, een tellurium en telescopen. In het depot van de Museumfabriek ligt nog zo’n telescoop opgeslagen. Een laatste reliek van een verzameling die de stad zomaar tot een toeristische trekpleister van jewelste had kunnen maken.
Dat planetarium en tellurium gingen verloren bij de stadsbrand van 1862. En dat waren geen misselijke dingen. De bouwer van dat planetarium, Lambertus Nieuwenhuis (1741), huisvestte lange tijd die andere bouwer van zo’n draaiend planetenstelsel, Eise Eisinga. Dat laatste exemplaar, uit 1781, trekt elk jaar nog altijd tienduizenden bezoekers naar Franeker.
Het was deze Lambertus Nieuwenhuis die, gevoed met alles wat Eisinga hem leerde, Coenraad ter Kuile inwijdde in de astronomische wetenschap. Ter Kuile bouwde een werkend tellurium - een planetarium, maar dan niet aan een plafond maar op een tafel. Beide instrumenten trokken belangstelling. Koning Willem II kwam er voor naar Enschede.
In deze aflevering van In depot vertelt Edwin Plokker dat verhaal aan de hand van de telescoop, die fabrikant en amateur-astronoom Lambertus Nieuwenhuis bouwde. Hij vertelt hoe en waarom Eise Eisinga een tijdlang bij Nieuwenhuis introk, aan de Langestraat.
Juf Adrie breidt aansluitend onze Twenste woordenschat weer uit.
