Debat brandbrief: voorzichtige verkenning

Uitkomst van het debat is een onderzoek naar wat nou eigenlijk het onderzoek zou moeten zijn. Externe leden van de Enschedese rekenkamer maken een rondje langs raadsfracties en college en komen half januari met een voorstel voor hoe het verder moet. Het debat van gisteren duurde twee uur langer dan was gepland: vier uur in totaal. Dat zegt al veel over hoe lastig de kwestie die het Diaconaal Platform aankaartte politiek ligt.

In de kern stelt het Diaconaal Platform - met overigens meer partijen in de stad - vast dat er niet ethisch wordt omgegaan met wet- en regelgeving rond bijstandsuitkeringen en maatschappelijke voorzieningen, met name thuiszorg. Enschede is streng, zoekt de randen van de wet en neemt beslissingen die niet standhouden in bezwaar- en beroepsprocedures in de wetenschap dat er meestal geen bezwaar wordt aangetekend.

Daarmee beweert dat Diaconaal Platform nogal wat. Opmerkelijk is dat die keiharde noot wordt gekraakt door een vrijwilligersorganisatie die hoog aangeschreven staat en zelden een hoge toon aanslaat. Aanleiding is dan ook niet een aantal incidenten hier en daar, maar een opeenstapeling van verhalen door de jaren heen met telkens eenzelfde patroon: de belangen van de gemeente gaan boven de belangen van inwoners.

In de verschillende fracties van de gemeenteraad wordt dan ook enigszins verschillend op die brief gereageerd. Sommige fracties zijn helemaal klaar met de schrijnende verhalen die maar blijven komen en willen een diepgravend onderzoek. Andere fracties lijken vooral wat in de war en weten niet goed waar ze het dan zoeken moeten. Het waren vooral de coalitiepartijen D66, BBE en VVD die behoefte hebben aan meer informatie voordat ze over zo’n onderzoek willen besluiten. Voor de overige partijen is een diepgaand onderzoek de enige weg vooruit.

Kenmerkend was een moment waarop Marc Teutelink (BBE) op tafel legde waarover hij meer informatie wilde. Hij verwoordde de vragen van meerdere raadsleden. Om hoeveel mensen gaat het? Schort het dan aan de wetgeving, aan de uitvoering, aan het beleid? Als je het antwoord op die vragen weet, ben je al een heel eind op dreef met het onderzoek waar andere partijen op aandringen.

De constateringen van het Diaconaal Platform zijn ingrijpend en schokkend. Als die kloppen, dan zijn een paar duizend Enschedeërs in de afgelopen jaren vermalen in een juridisch en technocratisch systeem. Ondanks de rode vlaggen zoals die het Diaconaal Platform nu omhoog steekt; want dat platform is niet de enige en niet de eerste die dat doet. Dan zou de verzuchting die wethouder Arjan Kampman (bijstand) aan het slot slaakte profetisch zijn. Met een verwijzing naar het vergelijk met de toeslagenaffaire die anderen al wel maakten, onder wie ook 1Twente. “Ik heb geen enkele aanleiding om te denken dat zoiets hier aan de hand zou zijn. Want als dat zo is, ja, dan…” Hij vond de woorden niet, maar de afkeer en onmacht bij zo’n scenario waren duidelijk.

Kampman zei de signalen in de brandbrief te herkennen en deels te erkennen, zijn collega Niels van den Berg (Wmo) was voorzichtiger en zei niet te herkennen dat er sprake zou zijn van structurele misstanden, zoals het Diaconaal Platform meldt. Hij nam het vooral op voor alle mensen die keihard werken om de stad en haar inwoners te dienen en nodigde raadsleden uit om in de keuken van de uitvoering te komen kijken.

De sfeer van het debat was open en constructief, net als bij het gesprek tussen deze zelfde woordvoerders en het Diaconaal Platform. Dit waren volksvertegenwoordigers met oprechte zorgen en vragen bij wie je de politieke overtuiging wel tussen de regels door bespeurde, maar zonder dat politiek de boventoon voerde. Het bleef gaan over de vraag wat er moet gebeuren om antwoorden te vinden op de ernstige vragen rond de uitvoering en de effecten van sociale wetten. Over kwetsbare inwoners die de steun die zij nodig hebben ook echt moeten krijgen.

Niemand die het antwoord op de vragen weet. Maar de vragen zijn er. Signalen eveneens. Er zijn analyses, beelden, cijfers, feiten, fabels. De werkelijkheid is een puzzel die nog gelegd moet worden. Feitelijk is dat waarom het Diaconaal Platform vraagt en die behoefte deelt zij met de leden van het college en de raad, zo was het beeld gisteravond. Daarin is nu een eerste stap gezet. Het rondje langs de velden van rekenkamercommissieleden moet half januari leiden tot een advies over hoe het verder moet. Het is dan aan de raad om daarover te beslissen.