Geen nieuwe bezuinigingen tot 2024

De grootste Twentse stad had het al niet makkelijk in de voorbije jaren, maar krabbelde in 2019 enigszins op. Corona heeft een knuppel in het wiel gestoken van die voorzichtige opleving, de stad zet zich schrap voor nieuwe klappen. Maar dat mag niet ten koste gaan van inwoners, bedrijven en ondernemers, zo stelde wethouder June Nods bij de presentatie.

Nods en haar collega Niels van den Berg, coalitieleider, spraken over “de mouwen opstropen”, “inspanningen om voorzieningen zoveel mogelijk overeind te houden”, “hard werken, maar er moet nog een tandje bij” en “de stad heeft dat nu meer nodig dan ooit.” Het college kiest voor de toekomst, zoals ook boven het persbericht staat.

Daarmee staat het college voor duivelse dilemma’s. Niet alleen prijken er tekorten op de gemeentebegroting en worden die nu niet gecompenseerd door nieuwe bezuinigingen, ook de vraag hoe je beschikbare middellen verdeelt en waar dat het hardst nodig is, is een aardige acrobatische toer.

Dat voornemen - geen nieuwe bezuinigingen maar investeren in de toekomst - betekent dat er ergens extra geld vandaan moet gaan komen en dat de gemeente gaat interen op haar spaarpot, die in de afgelopen jaren nou net telkens weer wat gevuld kon worden. Daarnaast wil het college een ‘fonds voor wederopbloei’, waarin het zelf alvast zes ton per jaar gaat storten. Uit dat fonds moeten allerhande initiatieven vanuit de samenleving worden ondersteund om de Enschedese veerkracht in en na crisistijd te vergroten. De spelregels voor dat fonds moeten nog wel worden vastgesteld.

De totale gemeentebegroting beslaat 730 miljoen. In 2021 wordt een tekort van 18,3 miljoen verwacht. Dat moet in de daaropvolgende jaren teruglopen tot een tekort van 7,8 miljoen in 2024. Belangrijkste oorzaak van die tekorten is dat de gemeente onvoldoende door het Rijk wordt gecompenseerd voor de kosten in het sociaal domein, lees: jeugdzorg, de bijstand en de Wmo. “Daar moet echt wat gebeuren”, stelde June. Feit: Enschede voert met een fiks aantal andere Nederlandse steden al een aantal jaren een stevige lobby om meer geld uit Den Haag los te krijgen. “Ik ga er vanuit dat het Rijk middellen gaat verstrekken. Anders is straks al het vlees van de botten en moeten we echt snijden in voorzieningen. Dat zijn we niet van plan. Corona is genoeg.”

In de gemeentelijke spaarpot zit zo’n 51 miljoen. Jaarlijks wordt er acht tot negen miljoen opzij gezet voor zware tijden. Daar zitten we nu middenin en wat B&W betreft wordt die spaarpot nu dus omgekieperd. Met beleid, uiteraard. “We hebben de risico’s weloverwogen genomen”, stelde Van den Berg tijdens de persconferentie. Van den Berg noemde de brede coalitie van Bugerbelangen, D66, PvdA ChristenUnie en VVD daarbij als voordeel. “We leggen allemaal een wat andere nadruk bij die afweging, maar gezamenlijk hebben we in deze coalitie oog voor alle belangen en het gesprek daarover is open en constructief.”

Om deze begroting rond te krijgen en ervoor te zorgen dat die Enschedese spaarpot niet in no-time droog staat, wedt B&W op drie paarden: extra Rijksbijdragen om de corona-pijn te verzachten, structurele extra Rijksbijdragen voor de tekorten bij jeugdzorg, bijstand en Wmo, en medefinanciering van tijdelijke projecten door andere overheden (buurgemeenten, provincie en Rijk) en bedrijven en instellingen. “Daarnaast zijn we al hard bezig om zelf steeds efficiënter om te springen met de manier waarop we dingen doen en met de middellen die we hebben”, stelde Nods. De coronabijdragen voor dit jaar vanuit het Rijk zijn al toegezegd - daarbij gaat het in totaal om 14,2 miljoen. De gemeente rekent op verlenging van die compensatie vanuit het Rijk.

In de gemeentelijke miljoenennota zijn een paar nieuwe investeringen opgenomen, vooral bedoeld om een paar ambitieuze projecten te versnellen. Projecten die volgens het college cruciaal zijn om de stad niet alleen door een crisis te loodsen maar ook weerbaar te maken voor herstel. Een van die projecten is het Centrumkwadraat, dat gaat over de plannen om het centrum van de stad om te smeden tot een modern en groen oord waar het voor alle lagen van de bevolking goed wonen is. Nods: “In dat project komen duurzaamheid, wonen, sociale woningbouw en mobiliteit samen.” Dat raakt aan het hart van waar de stad naartoe wil en moet, reden om die plannen expliciet mee te nemen in de begroting.

Een ander project is de ontwikkeling van een gezamenlijk laboratorium op het Kennispark, waar verschillende kleinere bedrijven gebruik van kunnen maken voor de ontwikkeling van nieuwe producten. Staatssecretaris Mona Keijzer, die vorige week het Kennispark bezocht, heeft een subsidieaanvraag van 35 miljoen meegekregen om die ‘shared facility’ te kunnen realiseren.

Nods gaf toe dat er in alle aannames en prognoses nog veel onzekerheden zitten. Die onzekerheden zijn voor de komende jaren groter dan ooit omdat niemand weet hoe lang corona een last voor de samenleving blijft of hoe zwaar die last uiteindelijk zal zijn. Dat betekent dat ook een meerjarenbegroting als deze niet in beton gegoten is of kan zijn. Op dit moment - zo stelde Nods - vallen de gevolgen voor kleinere lokale ondernemers en horeca relatief mee. “Zeker als je dat vergelijkt met andere steden in het land.” Op het moment dat zich vragen of knelpunten voordoen, wordt er volgende beide aanwezige wethouders alles aan gedaan om te kijken hoe de gemeente kan ondersteunen. Als voorbeeld werden de winterterrassen op de Oude Markt genoemd. “Die mogen deze winter zo groot zijn als de zomerterrassen in andere jaren.” Het terrassenbeleid - ’s zomers ruim groter dan normaal, ’s winters naar het normale zomerniveau - geldt voorlopig voor een jaar.

Nods riep ondernemers, zelfstandigen en wie er dan ook nog meer last ondervindt van coronamaatregelen, met het College in gesprek te gaan. “We willen de stad op de best mogelijke manier door deze crisis heenleiden en een stad achterlaten die de veerkracht heeft om verder te kunnen.” Van den Berg voegde daar aan toe dat hij zich daarbij wel zorgen maakt om de meest kwetsbaren in de Enschedese samenleving. “Het gaat om de totale samenhang. De plannen voor het Centrumkwadraat en Kenniscentrum zijn mooi en dat moeten we ook echt gaan doen, maar ik wil ook dat iedereen in onze stad mee kan doen.”

De periode 2021 tot en met 2024 samengevat: geen nieuwe bezuinigingen, een paar nieuwe ambitieuze plannen die passen in waar de stad in de toekomst naartoe wil en moet, voorzieningen overeind houden en ervoor zorgen dat iedereen in de stad mee kan doen. Daarbij drijven op opgebouwde reserves, slimme co-financiering en aanvullende bijdragen van het Rijk.

Dat gaat ‘a hell of a job’ worden. Niet alleen voor dit college - dat mag vooral voorsorteren op deze begroting. In 2022 vinden de volgende gemeenteraadsverkiezingen plaats en zal een nieuwe coalitie er een goed vervolg aan moeten geven. Met als mogelijk voordeel dat we tegen die tijd meer zicht hebben op de onzekerheden in deze begroting, die met name voortkomen uit alles wat we nog niet weten over corona en de impact daarvan op onze samenleving.