Hoe pogingen voor een intiemer Hengelo's marktplein niks opleverde
In de loop der jaren zijn er veel plannen gemaakt voor het marktplein in Hengelo. “Als je kijkt naar de periode vanaf de wederopbouw tot aan het huidige stadsbestuur dan is dat vooral een periode van ontzettend veel plannen. Daarvan is het nodige uitgevoerd, maar we praten nog steeds over de herinrichting van de markt," zegt Hans de Gruil, voorzitter van Stichting Erfgoed Hengelo, die zelf stedenbouwkundige was en jarenlang hoofd van de gemeentelijke afdeling stedenbouw en verkeer in Hengelo.
"Als een plan werd gemaakt, dan is er steeds maar een deel uitgevoerd," zegt hij. "Ook in mijn tijd heb ik dat meegemaakt." Als het over het marktplein gaat, dan geeft De Gruil wat voorbeelden. Zo wordt er in het rapport 'Hengelo we zitten op Goud' (2008), gesproken over de bouw van een paviljoen rondom de Brinktoren. Ook dat plan is niet gerealiseerd. In die periode kreeg de wereld wel te maken met een zware economische recessie, waardoor veel plannen op de lange baan werden geschoven. "Die crisis heeft zeker ook invloed gehad op Hengelo, maar in de jaren daarna is er veel gepraat en te weinig van de grond gekomen."
In 2009 werden tevens een aantal ambtelijke studies gepresenteerd over de toekomst van de binnenstad. In één van de gemeentelijke ontwerpen is een kaartje te zien van het marktplein met veel groen, water en vooral rode stenen. Die bomen en verlichting zijn in het verleden al gerealiseerd. De Gruil kan zich niet herinneren dat er in die tijd over die ambtelijke studies een openlijk debat is geweest of inspraak is geweest. Een deel van die onderzoeken is echter wel terecht gekomen in het Integraal Actieplan voor een vitale Hengelose binnenstad (2017).
Externe link: informatie Integraal Actieplan voor een vitale Hengelose binnenstad
In die ambtelijke studies is te zien dat veel nieuwe projecten zich vooral centreren rondom de binnenstad. "Je ziet vooral dat er van buiten naar binnen wordt gewerkt. De Gruil vindt dat een slechte aanpak. "Er gebeurt van alles in de binnenstad, behalve op het marktplein. Dat wordt dus het sluitstuk als alle andere leuke dingen al zijn gedaan. Wat blijft er dan nog over voor de markt?"
Al vanaf het wederopbouwplan is duidelijk dat er iets mis is met de verhoudingen van panden rondom het marktplein in Hengelo ten opzichte van de oppervlakte van het plein. Een goed voorbeeld daarvan is het pand van Bischoff. Van Couwelaar, de stadsarchitect na de oorlog én verantwoordelijk voor het wederopbouwplan, zei in die tijd al dat op het pand eigenlijk nog een verdieping had gemoeten. In de jaren van de wederopbouw was daar geen geld voor en het rijk kwam niet over de brug. “Uiteindelijk is die verdieping er niet opgekomen, maar dat was dus altijd een gemis.”
Een jaar of tien geleden is nog gekeken hoe dat probleem van de lage bebouwing op de markt aangepakt kon worden. De Bond van Nederlandse architecten (BNA) schreef in 2011 een prijsvraag uit, waarop veel respons kwam van veel gerenommeerde architectenbureaus. Veel architecten kwamen met spectaculaire nieuwplannen op de bestaande bebouwing. De gemeente Hengelo zou met deze prijsvraag vooral inspiratie hebben willen opdoen om het marktplein te ‘verlevendigen’, maar tot een daadwerkelijke uitvoering kwam het in al die jaren nooit.
De winnaar van de prijsvraag werd een ontwerp voor patio-appartementen van architectenbureau WS Studio. Eén van de inzendingen, die niet won, maar wel een bijzondere vermelding kreeg van de jury, was een ontwerp van architectenbureau LKSVDD. Dit ambitieuze plan reikte verder dan een nieuwe etage bovenop het Bischoff-pand. In dit ontwerp kwam er bovenop meerdere panden een nieuwe moderne bebouwing. De Gruil, die onder de indruk is van het ontwerp, vindt het jammer dat de gemeente nooit iets met de ideeën heeft gedaan.
Externe link: artikel https://architectenweb.nl/nieu...
“Er zijn nooit echt pogingen gedaan om dit tot uitvoering te brengen. De gemeente heeft dit eigenlijk nooit opgepakt als initiatief en is nooit met pandeigenaren gaan praten om er iets van te maken." Hij noemt het een gemiste kans dat dit nooit is gebeurd. "Het zou het probleem van de markt hebben opgelost. Dan hadden we nu een wand gehad die in verhouding beter bij het plein past en waardoor de behaaglijkheid toegenomen zou zijn.”
Rondom de markt zie je op dit moment wel een beweging dat bestaande panden worden verhoogd met een extra etage. Zo komt er op het voormalige pand van de Etos, aan de Telgen, ook een extra laag en ook is het de bedoeling dat het oude V&D-pand straks een ander aanzien krijgt bij de transformatie naar appartementencomplex. Het is al enige tijd stil rondom het voormalige V&D-pand, maar de gemeente zei eerder dit jaar - dat was voor de coronacrisis - dat het de bedoeling is dat de projectontwikkelaar eind 2020 start met de bouw en renovatie.
Ook een andere poging om het marktplein onder handen te nemen, liep op niks uit. In 2017 werd een verkiezing uitgeschreven door de gemeente Hengelo in samenwerking met Stichting Centrummanagement Hengelo (SCH) en Hengelo Promotie voor een nieuw marktplein. Inwoners konden stemmen op drie ontwerpen van drie verschillende bureaus. Zo'n 4.100 inwoners kozen uiteindelijk voor de bouw van een replica van het Hijschgebouw op de markt met een open markthal, een ontwerp van het Rotterdamse architectenbureau West 8. Het project werd afgeblazen in juni 2019 door het college van B en W. Na doorberekening bleek dat de kosten van het bouwproject niet binnen de financiële kaders pasten die de gemeenteraad vooraf had gesteld.
In juli 2020 is er door de gemeente Hengelo een nieuw participatietraject gestart om samen met inwoners van de stad tot een nieuwe invulling voor het marktplein te komen. Het is de bedoeling dat er dit najaar één nieuw ontwerp op tafel ligt dat begin 2021 wordt uitgevoerd. Dat wil zeggen, als de gemeenteraad straks akkoord gaat. Zo niet, dan is de stad voor de zoveelste keer terug bij af. Maar zover is het nog niet. Een landschapsarchitect maakt de komende maand een definitief ontwerp aan de hand van de ideeën die zijn opgehaald én de uitgewerkte ideeën van inwoners. Of dat een gezelliger en intiemer plein gaat opleveren, dat is nog de vraag. Het zal een hele opgave zijn om het plein met zijn omvang en huidige bebouwing de juiste invulling te geven. "Het toevoegen van de Brinktoren en plaatsen van de lichtlindes zijn in het verleden al een poging geweest," zegt De Gruil. "Dat heeft weinig effect gehad. Het geeft wel aan hoe moeilijk het is om nu met een plan te komen dat écht een oplossing is én dat is waar het uiteindelijk om gaat.”
