Komt de snelste computer ter wereld straks uit Enschede?

Kwantumcomputers zijn de nieuwe heilige graal in de informatietechnologie en zullen de wereld ingrijpend veranderen, voorspellen wetenschappers. Computers die supersnel ultra-moeilijke berekeningen kunnen uitvoeren, gaan er bijvoorbeeld voor zorgen dat er gepersonaliseerde medicijnen komen. Dat zegt QuiX-directeur Hans van den Vlekkert (62). Medicijnen zijn nu voornamelijk generiek, alleen de dosis waarin je ze inneemt verschilt. Kwantumcomputers gaan het mogelijk maken dat patiënten geneesmiddelen krijgen die qua samenstelling en hoeveelheid exact zijn afgestemd op wat nodig is.

Lichtdeeltjes met energie
Maar de mogelijkheden van de kwantumcomputer zijn legio. De crux is dat je er codes mee kunt schrijven die niet te kraken zijn, zo zeggen de geleerden. Maar wie bouwt de eerste kwantumcomputer, die goed schaalbaar is en welke technologie wordt daarbij gebruikt? Aan wel honderd universiteiten over de hele wereld wordt gewerkt aan hetzelfde doel. Er wordt met een stuk of zes verschillende technologieën gezocht naar dezelfde oplossing, wij zoeken het in fotonen, lichtdeeltjes die energie overdragen , legt onderzoeker en QuiX-aandeelhouder Jelmer Renema (32) uit. Misschien zal blijken dat er meer wegen naar Rome leiden en kunnen verschillende technieken in de toekomst worden gecombineerd, maar dat weten we nu allemaal nog niet. We staan pas aan het begin.

Maar op de Universiteit Twente denken ze wel een voorsprong te hebben op de rest. Die stap voor is te danken aan PhiX, een andere UT spin-off. PhiX is, naar eigen zeggen, het eerste bedrijf ter wereld, dat fotonische chips geautomatiseerd kan assembleren. Daarbij worden glasvezels die tien keer dunner zijn dan een haar verlijmd. Dat proces duurt enkele seconden, terwijl het een uur tot anderhalf uur per chip duurt, wanneer het met de hand wordt gedaan. PhiX, 10 werknemers en ook gevestigd op de UT, nam eind vorig jaar de eerste assemblagerobot in gebruik.

Half miljoen per stuk
Hans van den Vlekkert (62) is mede-eigenaar van PhiX en, niet toevallig, ook mede-oprichter van QuiX. Hij verkocht PhiX met moederbedrijf LioniX (80 werknemers) vorig jaar aan Zuid-Koreanen, maar herhaalt dat de nieuwe eigenaren de assemblage van de lichtchips in Enschede laten.

Dat is ook wel zo handig, want die lichtchips vormen dus de basis van de kwantumcomputer waaraan QuiX werkt. Naast Van den Vlekkert en Renema zijn de UT-professoren Ad Lagendijk, Willem Vos, Klaus Boller en Pepijn Pinkse aan QuiX verbonden. Samen willen ze de eerste quantum-fotonische processor bouwen, die over twee jaar klaar moet zijn. Van den Vlekkert denkt binnen drie jaar vijf van deze processors voor een half miljoen euro per stuk te hebben verkocht aan andere onderzoekscentra en grote dataverwerkers als Google en Apple.

Geld van provincie
De eerste anderhalve ton komt van investeerder RAPH2INVEST, maar om stappen te kunnen maken heeft QuiX volgens Van den Vlekkert vijf miljoen euro nodig. Er gaat een aanvraag van twee miljoen uit voor de aanschaf van rand- en meetapparatuur naar het materialenfonds , dat de provincie Overijssel sinds kort beschikbaar heeft voor fototonicabedrijven. Ook gaat QuiX aankloppen bij regionale ontwikkelingsmaatschappij Oost NL en bij private investeerders.

Van den Vlekkert: Als iedereen er achter gaat staan, kunnen we hier iets moois realiseren. Dat geloof is er. We hebben echt een voorsprong. Dat komt vooral doordat wij op kamertemperatuur aan onze lichtchips kunnen werken, terwijl de meeste andere quantum computing-platforms net boven 0 Kelvin (-273 Celsius) functioneren en dus steeds gekoeld moeten worden. Aan de Technisch Universiteit Delft zoeken ze de oplossing bijvoorbeeld in Qutech, in elektronisch chips die je bij 0 Kelvin moet gebruiken. Als je tot -273 graden moet koelen, past zo n installatie niet op je bureau. Daarom denken wij op het goede spoor te zitten.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Emiel Muijderman