Replica offersteen moet oudste geschiedenis Hengelo zichtbaar maken

Tweeduizend jaar Twente

Enschedeër Willy Berends werkt aan een documentaire met als werktitel 'Tweeduizend jaar Twente'. De geschiedenis van de regio begint bij zogenaamde 'offerstenen' of 'altaarstenen'. Er liggen er in Twente verschillende van, bijna allemaal bij kerken. Het zijn bijzonder gevormde of vormgegeven stenen en ze hebben allemaal hun eigen verhaal.

Oerkerken

Het verhaal van de offerstenen is volgens Berends 'best ingewikkeld': "Daar waar de offerstenen duizenden jaren geleden lagen, zijn de eerste kerken gebouwd en ontstonden de Twentse plaatsen. Ik heb eigenlijk het spoor gevolgd van de oerkerken in Twente en Drenthe en een stukje Groningen, zeg maar het Nedersaksische taalgebied. Daar heb ik alle kerken in kaart gebracht, die op de één of andere manier een connectie hebben met een offerplaats."

Dat laatste geldt ook voor de Bornse offersteen, die binnenkort wordt teruggeplaatst voor de Oude Kerk aldaar. Ook Hengelo heeft duizenden jaren lang een offersteen gehad. Berends: "Hengelo betekent letterlijk 'heilig bos'. De plek waar nu de beren staan, dat was de open plek in dat heilige bos, daar lag die offersteen. Het bos eromheen was enorm groot."

Verhaal gaat verder onder de foto

Vergadersteen

Van de Hengelose steen is bekend dat hij heeft gelegen op de plek waar nu de Brink is. "We weten dat die steen in de 16e, 17e en 18e eeuw ook als vergadertafel is gebruikt. Boeren uit de omgeving kwamen er bij elkaar om recht te spreken en problemen op te lossen. Ergens in de 18e is-ie begraven."

"Toen het oude stadhuis werd gebouwd in 1868 heeft de toenmalige burgemeester 'm waarschijnlijk laten opgraven en de steen voor het stadhuis gelegd," denkt Berends. Dat is nog te zien op één oude foto die is gevonden. Uiteindelijk is de steen daar na vele jaren weer weggehaald en opnieuw begraven op de plek waar hij vandaan kwam, ergens bij de Brink, vlakbij het marktplein.

Verhaal gaat verder onder de foto

Begraven

De filmmaker kwam tijdens zijn onderzoek in contact met Erik Gigengack, wiens vader Johan, een halve eeuw geleden al in de ban was van de steen. Gigengack: "Hij heeft destijds een oudere inwoner van Hengelo gesproken, die verklaarde dat hij zelf heeft meegeholpen met het verzinken van die steen bij de Kleine Brink. Dat was in die tijd een klein pleintje aan de Beekstraat. Op die plek is die steen volgens die man begraven. Dat moet rond de eeuwwisseling zijn geweest, in 1900."

De Hengeloër zegt dat hij zelf naast die plek aan de Beekstraat heeft gewoond. Er stonden oude huisjes, die eind jaren zestig zijn afgebroken. Daarna is het een tijdje een parkeerplaats geweest. "Al die brekerij was voor mijn vader de aanleiding om te gaan onderzoeken wat het voor plek was."

Bioscoop

Op de plek waar de offersteen van Hengelo is verzonken, werd later de huidige bioscoop gebouwd. Aangenomen wordt dat de steen daar nog steeds onder ligt. Het gebouw afbreken om te zien of dat verhaal klopt, is natuurlijk geen optie. Daarom is met behulp van moderne technieken een 3D-versie gemaakt van de steen door 3D-ontwerper Ceasare Schuit. Hij deed dit op basis van de enige bekende foto die van de steen is gemaakt. Na het digitaliseren van deze foto en aanbrengen van zogenaamde rasters om de steen kon deze uit de foto worden gehaald. Een replica kan nu worden uitgeprint en terugkeren in de stad.

Verhaal gaat verder onder de foto

'Geschiedenis zichtbaar maken'

Doel van Berends en Gigengack is om het verhaal van Hengelo zichtbaar te maken en om een replica van die steen op de plek te leggen waar hij ooit heeft gelegen, de oerplek van de stad. Dat zou dan op het marktplein moeten zijn, tussen de beren. Gigengack wijst op het belang daarvan.

"Hengelo heeft een relatief jonge geschiedenis. Het groeide door de industriële revolutie uit tot een stad. Met dit verhaal van de tafelsteen gaat de geschiedenis nog veel verder terug." Dat verhaal start niet bij Huys Hengelo, maar duizenden jaren geleden in de buurt van de Brink. Gigengack noemt nog een andere reden waarom de oudste geschiedenis van Hengelo zichtbaar gemaakt zou moeten worden. "Je maakt de stad ook spannender en interessanter, dus waarom zou je het niet doen? Je krijgt het hele verhaal eigenlijk zomaar cadeau."

Replica op de markt

Inmiddels zijn er gesprekken geweest met de gemeente Hengelo, maar die staat nog niet te springen om een replica van de steen op het marktplein neer te leggen. Het plein wordt momenteel opnieuw ingericht; de werkzaamheden zijn bijna klaar en voor een steen zou geen plek meer zijn. Als het gaat om het formaat van het aantal aangetroffen offerstenen in Twente, dan zou die van Hengelo met 2 meter 85 de grootste zijn.

Berends en Gigengack geven hun missie nog niet op: "Stel dat we die steen kunnen combineren met de Brink, dan kan een stadsgids daar beginnen bij de beren. Dan heb je een prachtig verhaal over Hengelo." Volgens Berens komt ineens ook alles samen. De Hengelose beren die jaren geleden op het marktplein werden gezet, en eigenlijk geen directe link hadden met de stad, krijgen ineens een plek in het geheel. "Duizenden jaren geleden liepen hier ook beren rond."

Offersteen highway

Een meerwaarde voor de stad is dat de tafelsteen Hengelo ook toeristisch op de kaart kan zetten. Berends: "Twente Marketing is al twee jaar geleden aangehaakt bij de documentaire, omdat het over heel Twente gaat. Die zijn druk bezig om net als de 'Hunebed Highway' in Drenthe een soort 'Offersteen highway' in Twente samen te stellen, waardoor je het oerverhaal van Twente ook kunt bekijken."