Coalitiepartijen in Enschede bieden asielzoekerscentrum aan bij het kabinet: ‘Maar alléén op onze voorwaarden’

De vraag naar verschillende vormen van asielzoekersopvang is in Nederland de afgelopen jaren enorm gestegen, maar neemt ook de komende tijd nog toe. Zodanig, dat het kabinet zelfs timmert aan een ‘verspreidingswet’ waarin gemeenten al dan niet kunnen worden gedwongen om mee te werken.

2100 asielplekken

Voordat het zover is, verwacht het kabinet dat gemeenten aangeven hoeveel opvangplekken zij vanaf 1 maart 2024 voor hun rekening willen nemen. Dat gebeurt in regionaal verband. De Twentse gemeenten staan aan de lat om 2.100 reguliere opvangplekken te verdelen, op basis van het aantal inwoners zou dat 550 plekken zijn in Enschede.

Maar de tijden veranderen. De verwachting is dat de vraag naar asielplekken, vertaald naar Enschedese aantallen, met enkele honderden zal toenemen. Bovendien weet Enschede dat er vanuit het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers hoe dan ook interesse is om hier een asielzoekersopvang te openen, zeker gezien de goede ervaringen van vorig jaar met de tijdelijke noodopvang op de luchthaven.

Vrije kwestie

Eerder deze week vroegen de vier coalitiepartijen (BBE, VVD, PvdA en ChristenUnie) en het CDA een spoeddebat over asielzoekersopvang aan. Als fractieleider van de grootste partij, Burgerbelangen, bracht Barry Overink deze vrijdagmiddag naar buiten dat de coalitie maandagavond, vooruitlopend op de landelijke afspraken, vrijwillig een opvanglocatie voor 550 asielzoekers wil aanbieden.

Dat is opvallend. In de vorige raadsperiode was asielzoekersopvang één van de splijtzwammen in de soms moeizame coalitie. Daarom is het thema in het vorig jaar gesloten coalitieakkoord bewust als ‘vrije kwestie’ aangewezen. Dat houdt in dat coalitiepartijen hun eigen koers kunnen varen. Voor PvdA en ChristenUnie is dat meer opvang van asielzoekers, voor VVD en BBE geen grootschalige opvang.

Asielwet

Barry Overink voelt de noodzaak om het vrijwillige aanbod aan de stad uit te leggen. “Er zijn op dit moment in het land zo veel dingen gaande op dit gebied. Er komt een steeds grotere vraag naar opvangplekken”, legt Overink uit. Vanuit het kabinet wordt er steeds meer druk uitgeoefend op gemeenten om opvang te regelen en uiteindelijk moet het via de Asielwet mogelijk worden om een onwelwillende gemeente te passeren in de besluitvorming. Overink: “Wij willen de regie in Enschede in onze eigen hand houden. En dan moet je het ijzer smeden als het heet is.”

Eisenpakket

Op dit moment zit het kabinet met de handen in het haar, omdat in het hele land tijdelijke opvangcentra (crisisnoodopvang) worden gesloten. De bewoners van die locaties moeten ergens naartoe, maar er hebben zich niet of nauwelijks gemeenten gemeld om vrijwillig een azc-locatie te bieden. “Wij hebben met alle coalitiepartijen om tafel gezeten en zijn tot de conclusie gekomen dat wij het COA een hand willen toesteken. Maar gaan alleen akkoord als een opvang onder onze voorwaarden wordt gerealiseerd.”

In de motie die maandag in het spoeddebat wordt ingediend, is een eisenpakket van 40 punten opgesteld. De coalitie wil bijvoorbeeld meewerken aan een azc met maximaal 550 asielzoekers, als:

• Er in de opvang geen ‘veiligelanders’ (asielzoekers uit landen die Nederland als veilig bestempelt) worden geplaatst;
• Er zo veel mogelijk een evenwichtige verdeling is tussen vrouwen, kinderen en mannen;
• De voorbereiding en exploitatie van het azc volledig wordt uitgevoerd door het COA. Het mag de gemeente dus geen geld of personeel kosten;
• De opvang maximaal vijf jaar duurt, met de mogelijkheid de opvang jaarlijks tegen dezelfde voorwaarden te verlengen;
• Enschede gedurende de ingebruikname van het azc op geen enkele wijze extra asielzoekers of extra statushouders (bovenop de reguliere taakstelling) zal opnemen onder dwang, via crisisopvang of via andere maatregelen;
• Omwonenden nauw worden betrokken bij de ontwikkeling van een azc, door bijvoorbeeld te investeren in de buurt;
• Er vanuit het Rijk moet worden nagedacht over oplossingen voor andere problemen in Enschede, zoals het tekort op jeugdhulp of het tekort aan politieagenten;
• Tot de bouw van een permanente azc-locatie is het mogelijk om een tijdelijke noodopvang op te richten.

Handtekening staatssecretaris

Om de voorwaarden vanuit de gemeente kracht bij te zetten, verwachten de coalitiepartijen dat deze met handtekening worden onderschreven door staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg. “We willen op dit dossier rust voor de stad”, zegt Overink. “We regelen 550 plekken voor het COA en dan is het ook klaar. Zo weten we waar we aan toe zijn en krijgen we niet steeds weer een nieuwe verrassing.”

De coalitieleider heeft er goede hoop op dat de staatssecretaris zijn handtekening zal zetten. “Wij bieden de opvang per direct aan. Als de gemeenteraad akkoord is, dan mag er gezocht worden naar een locatie voor noodopvang en aansluitend een permanente locatie. De locatiekeuze laten we over aan het college.”

Geen handtekening, geen medewerking

Omdat coalitiepartijen BBE, VVD, PvdA en ChristenUnie samen een motie indienen, zal er maandag ook een meerderheid zijn in de gemeenteraad. Ook GroenLinks, D66, CDA, SP, Volt en Partij voor de Dieren hebben al aangegeven het voorstel te steunen. Vanaf dan kan het college van B&W het gesprek aangaan met het COA en het ministerie.

Maar als er vanuit het kabinet geen handtekening komt, dan betekent dat volgens Overink ook dat Enschede zich niet langer vrijwillige zal aanbieden. En dan zal de gemeente zich wat hem betreft ook tegen de komst van een asielzoekersopvang verzetten. Hetzelfde geldt als de eerder in het artikel genoemde afspraken worden geschonden.