Zorgelijke ontwikkelingen in cybercriminaliteit, Saxion doet onderzoek in Twentse gemeenten

Meer dan klassieke criminaliteit

De cijfers liegen er niet om. “Het is nu waarschijnlijk zelfs meer dan de klassieke criminaliteit zoals inbraak en diefstal", zo zegt Ynze van Houten, een van de onderzoekers binnen het Lectoraat Maatschappelijke Veiligheid van Hogeschool Saxion. "Wij richten ons vooral op het weerbaarder maken van mensen en onderzoeken hoe men zich kan beschermen tegen cybercriminaliteit.”

Volgens de onderzoeker is er een continue dreiging van gevaar. “Het is de nieuwe realiteit dat criminelen mensen digitaal benaderen. En de ontwikkelingen van kunstmatige intelligentie op dit gebied zijn zorgelijk. Het is daarom belangrijk dat mensen steeds een waarschuwing krijgen en niet inslapen.”

Dat geldt volgens Van Houten voor alle doelgroepen. “Iedereen loopt gevaar. Wel zien we dat er per doelgroep andere risico’s zijn. Waar ouderen vaker slachtoffer zijn van whatsappfraude, hebben jongeren juist meer te maken met online geweld of sexting misbruik, het doorsturen van seksueel getinte berichten. MKB’ers kampen daarentegen weer vaker met zaken als ransomware.” Ransomware blokkeert je computer of versleutelt je bestanden. Pas als je losgeld, ransom, betaalt kun je de computer of bestanden weer gebruiken.

Cyberweerbaarheid

Het Lectoraat deed onder meer onderzoek in Twentse gemeenten zoals Almelo, Hengelo en Rijssen-Holten. “Daarbij richtten we ons op verschillende doelgroepen.” In Almelo is er onderzoek gedaan onder de senioren. Zeven procent van hen gaf aan in 2021 slachtoffer te zijn geworden van cybercriminaliteit. “Die cijfers komen aardig overeen met de landelijke cijfers van zeventien procent aan slachtoffers. In de landelijke cijfers zijn alle inwoners opgenomen.

In Almelo deden we specifiek onderzoek onder senioren en we weten dat jongeren, een groot deel van dat landelijke percentage, vaker slachtoffer worden. Dat heeft vooral te maken met het gedrag van jongeren. Zij zijn actiever in de digitale wereld en worden vaker blootgesteld aan de gevaren. Deze doelgroep laat zich alleen moeilijker onderzoeken.”

Volgens Van Houten is er geen reden om te veronderstellen dat mensen in Twente vaker slachtoffer worden van cybercriminaliteit dan in andere streken. “Wel kan het lokaal heel erg verschillen wat mensen van de gemeente verwachten. De Rijksoverheid voert al campagnes op dit gebied, maar is minder goed in staat om maatwerk in de gemeente te leveren. Gemeenten weten het beste waar de kwetsbare doelgroepen zitten en ook hoe ze gericht acties kunnen opzetten. Wij geven hen daarin ook advies.”

Voorkomen

Het herkennen van gevaar is de eerste stap in de weerbaarheid. “Mensen zijn over het algemeen behoorlijk optimistisch. ‘Dat gebeurt mij niet’, zeggen ze vaak. Dat zie je bij elke doelgroep en bij elk delict. Soms moet je door dat gemak heen breken en daar grof geweld voor gebruiken. Dat kan door bijvoorbeeld een fuik op te zetten. In plaats van door een crimineel gevangen te worden, gebeurt dat door een goede organisatie. Mensen klikken dan op een verkeerde link en krijgen de melding: ‘Dit had je niet moeten doen. Je had ook tegen een criminele organisatie kunnen oplopen.’ Het is een van de manieren om een groep te bereiken die geen zin heeft om allerlei voorlichting door te nemen.’

De stelregel die iedereen volgens Van Houten in acht moet nemen: “Als je onder tijdsdruk wordt gezet en iemand verlangt van jou een bepaalde actie, dan moet je áltijd alert zijn.”