Verhalen Twentse verzetsheld en voetballende kampbeul kruisen elkaar in nieuw boek Frank Krake

Grootste bankroof ooit

Krake stuitte bij toeval op de opmerkelijke link tussen de verzetsheld uit Daarlerveen en de Duitse voetballer, ooit aanvoerder van de Duitse Mannschaft, topschutter bij HSV en in een later leven SS-commandant van een concentratiekamp. "Dat was tijdens mijn onderzoek voor mijn vorige boek 'De grootste bankoverval aller tijden'", vertelt Krake.

In dit boek beschrijft Krake hoe elf Nederlandse verzetsstrijders in 1944 een bank in Almelo overvielen en daarbij 46 miljoen gulden buitmaakten. In die dagen een duizelingwekkend bedrag. "Naar nu omgerekend circa 300 miljoen euro."

Buit in hooiberg

De buit werd destijds verstopt in een hooiberg in het buitengebied van Daarlerveen. "Het was boerenzoon Gerhard Nijland die het geld in de hooiberg verstopte, als een heroïsche verzetsdaad tegen de nazi’s." Nadat de Duitsers het geld echter ontdekten, werd Nijland opgepakt en afgevoerd naar het Duitse concentratiekamp Ahlem.

Leider van dit kamp is ene Otto 'Tull' Harder. "Een erg wrede kampcommandant, die een voormalig nationale voetbalheld bleek te zijn. Harder was namelijk aanvoerder van het nationale voetbalteam en werd in heel Duitsland geadoreerd. Er werd bij leven een boek over hem geschreven en zelfs een film over hem gemaakt."

Harder scoorde als voetballer voor HSV en ‘Die Nationalmannschaft’ bijna vierhonderd goals en was als oorlogsmisdadiger verantwoordelijk voor bijna net zoveel doden. Vier keer kwam hij met het Duitse team uit tegen het Nederlands Elftal en alle vier keren scoorde hij.

Onwaarschijnlijk verhaal

Krake wist te achterhalen dat de verzetsheld en de voetbalheld in dit concentratiekamp vervolgens met elkaar te maken kregen. Daarbij stuitte de Hengelose schrijver op naar eigen zeggen spectaculaire documenten. Die leverden een verhaal op dat haast te onwaarschijnlijk is om waar te zijn.

"Ook Henry Kissinger, oud-minister van Buitenlandse Zaken van de VS, speelt in dit verhaal een rol. Als een van de eerste Amerikaanse soldaten bereikte hij het concentratiekamp en bevrijdde daar Gerhard Nijland en vele andere uitgemergelde, vaak half dode gevangenen. Over wat Kissinger aantrof in Ahlem heeft hij decennialang niet kunnen praten."

Puzzelstukjes

Na de oorlog wist thuis in Daarlerveen niemand wat er met Nijland was gebeurd. Toen het na drie jaar duidelijk was dat hij niet terugkwam, stapte zijn vader uit het leven. Zijn verloofde Fine zag haar geliefde nooit meer terug.

Tot voor kort is altijd onduidelijk geweest wat er met hem was gebeurd. Totdat het Krake 77 jaar na dato lukte om in Duitsland de ontbrekende stukjes van de puzzel te vinden, die naar Nijlands onbekende graf en zijn verhaal leidden.

"Bij de bevrijding van het kamp was Nijland dusdanig verzwakt dat hij amper zijn naam nog uit kon spreken. Vervolgens is hij onder een foute naam in het ziekenhuis opgenomen, waar hij uiteindelijk bezweek. Omdat hij onder diezelfde foute naam is begraven, is zijn familie altijd in het ongewisse gebleven over zijn lot", aldus Krake.

Verkeerde afslag

Volgens Krake moeten de commandant en de Twentse verzetsheld met elkaar te maken hebben gehad. "Niet in de zin dat Harder persoonlijk Nijland heeft afgeranseld, maar Nijland heeft er talloze malen op appèl moeten verschijnen. En dat appèl werd geleid door Harder. Ze moeten elkaar in het kamp dus zijn tegengekomen. Maar wat ik in het boek vooral wilde beschrijven, is hoe wonderlijk het in het leven soms kan lopen. Nijland weigerde zich neer te leggen bij de Duitse overheersing en ging het verzet in. En Harder op zijn beurt was een gevierd voetballer, maar koos op een bepaald moment een verkeerde afslag en werd oorlogsmisdadiger. En vervolgens kruisen zich elkaars wegen."

Veroordeeld

Nadat het concentratiekamp was bevrijd, werd Harder opgepakt en berecht. "Dat gebeurde in 1947 door een Britse rechtbank, maar op Duits grondgebied. Waarbij het er dan toch op lijkt dat die rechtbank zich liet beïnvloeden door Duitse sentimenten. Want die Harder was in zijn vaderland een echte volksheld. Daar waar andere Duitsers ter dood werden veroordeeld en opgehangen, kwam Harder er vanaf met vijftien jaar gevangenisstraf. Waarvan hij slechts vier jaar heeft uitgezeten."

Bij zijn vrijlating werd hij onthaald door supporters van zijn oude club HSV. Toen hij op 63-jarige leeftijd overleed, vormden jeugdleden van HSV een erehaag en was op de kist een vlag gedrapeerd met het logo van de club. "Of die veroordeling destijds klassejustitie was? Zo zou je het kunnen noemen, maar in mijn boeken oordeel ik nooit. Ik beschrijf slechts de feiten."

Logisch vervolg

In het voorjaar van 2022 publiceerde Krake de bestseller ‘De grootste bankoverval aller tijden’, waarvan inmiddels bijna 40.000 exemplaren zijn verkocht. 'De verzetsman en de voetbalheld’ is volgens hem een logisch vervolg.

"Als ik dit bizarre verhaal als een apart hoofdstuk in het boek over de bankroof had opgenomen, zou het teveel afleiden van het hoofdverhaal. Bovendien vond ik het verhaal van de verzetsman en en de voormalig voetbalheld dusdanig opzienbarend dat ik vind dat het een eigen boek verdient."