Politieke onrust om thuishulp: schendt Enschede na bijna 4 jaar nog altijd de wet?

Door Ernst Bergboer en Wilco Louwes

Een ongemakkelijke stilte vulde dinsdagavond de vergaderruimte in basisschool Het Vastert. SP-raadslid Carma Woltjer vroeg even daarvoor aan Wmo-medewerkers, die een nieuwe pilot van het wijkteam presenteerden, of nieuwe aanvragen voor ondersteuning in het huishouden inmiddels in uren worden vertaald. Een vraag die zij uiteindelijk met 'nee' moesten beantwoorden. Het leverde verontwaardigde gezichten op bij lokale politici. "We beoordelen volgens het huidige beleid", aldus een Wmo-consulent. Dat houdt in: een 'schoon en leefbaar' huis is het toetsingskader. "Maar er komt nieuw beleid aan."

Rechtszaak in 2019

De lezing van Wmo-consulenten komt overeen met signalen die 1Twente in de afgelopen maanden ontvingen: voor het overgrote deel wordt het recht op huishoudelijke hulp vastgesteld in een norm die wettelijk niet mag. Dat stelde althans voorzitter van het Diaconaal Platform Jan Veldhuizen herhaalde malen.

Inwoners die recht hebben op hulp moeten dat recht kunnen toetsen. ‘Schoon en leefbaar’ voldoet niet aan die eis. Daarom bepaalde de Centrale Raad van Beroep, de hoogste bestuursrechter op dit gebied, in februari 2019 in een Enschedese zaak dat het recht op hulp in de huishouding in uren moet worden vastgesteld.

Coalitiebesluit: huishoudelijke hulp weer in uren

De kwestie speelt al jaren in de plaatselijke politiek. In het coalitieakkoord, na de gemeenteraadsverkiezingen in maart van dit jaar, leek aan die discussie een einde gemaakt. Het huidige college wil het recht op huishoudelijke hulp weer gaan toekennen in een aantal uren per week.

3.400 oude beslissingen ambtshalve herzien

In een aantal gemeenteraadsvergaderingen eerder dit jaar is die belofte herhaald. Nieuwe beslissingen zouden inmiddels al worden vastgesteld in uren. In de raadsvergadering van 19 september stelde het college dat er van de 4000 gevallen die nog ‘schoon en leefbaar’ als basis hadden nog maar 600 over waren. Aan de rest was met een ambtelijke pennestreek uren toegevoegd.

Indicatie van het aantal uren op jaarbasis

De bottleneck zit ‘m in die ambtelijke pennestreek. Met die zogenoemde ‘ambtshalve herziening’ is bij al lopende beslissingen een indicatie van het aantal uren op jaarbasis vastgesteld. Dat is gebeurd op basis van een lijst huishoudelijke taken, die hoort bij dat ‘schoon en leefbaar’. Let wel: dat gaat om een indicatie, geen vaststaand aantal uren.

In een 'rectificatie' van de stadsdeelvergadering van dinsdagavond bevestigt het college dat. "Naast een beschrijving in te behalen resultaten voegt onze backoffice ook een indicatie aan uren toe aan de beschikking. Daarnaast krijgt de inwoner een overzicht toegewezen modules ondersteuning huishouden met inzicht in uren", luidt de officiële verklaring die woensdag is nagestuurd.

Maar daarmee weten inwoners nog altijd niet waarop zij recht hebben. 1Twente heeft eerder dit jaar bij een aantal beslissingen geprobeerd het aantal vermelde uren te herleiden tot die takenlijst, maar zonder succes.

Eigenlijk zouden al deze gevallen opnieuw beoordeeld moeten worden. De basis voor zo’n ‘herindicatie’ is dan een gesprek aan de keukentafel met de hulpbehoevende. Daarin wordt vastgesteld hoeveel hulp er nodig is, dat wil zeggen: hoeveel uur help per week er nodig is.

Flexibele inzet van uren

Daar komt bij dat in elk geval een aantal zorgorganisaties in de stad een percentage van het jaarlijkse urentotaal reserveert voor het geval er later, of bij iemand anders, meer zorg nodig is. Voor zover wij nu weten, gaat dat om percentages tussen de tien en twintig procent. Soms wordt een bepaald aantal minuten - bijna vijftig - per week gereserveerd.

Die flexibele inzet van uren maakte onderdeel uit van de manier waarop Enschede hulp in de huishouding heeft georganiseerd. Voor inwoners is het daarmee alleen onmogelijk om te controleren of zij krijgen waarop zij recht hebben.

Contracten met zorgorganisaties tot 2024

Ander probleem is dat Enschede contracten heeft gesloten met zorgorganisaties, waardoor deze de werkwijze niet zomaar om kunnen gooien. Deze contracten lopen tot 2024. Uit praktijkverhalen bleek dan ook al dat ook nieuwe aanvragen op de oude manier worden vastgesteld.

PGB of ‘zorg in natura’

Alleen inwoners die hulp in de huishouding zelf regelen, krijgen een beslissing met daarop het aantal uren per week waarop recht op hulp bestaat. Daarmee kunnen zij een PGB aanvragen en iemand betalen om die hulp te leveren.

Inwoners die hun hulp via een thuiszorgorganisatie of een verzorgingsinstelling krijgen, ontvangen nog altijd een beslissing met een takenlijst - de afspraken voor een schoon en leefbaar huis - en een indicatie van het totaal aantal uren per jaar dat daarmee gemoeid is.

In Enschede wordt zo’n 95 procent van de huishoudelijke hulp geleverd op basis van ‘zorg in natura’, dat is: door een thuiszorgorganisatie of een verzorgingsinstelling.

'Belazerd en bedonderd'

SP-raadslid Carma Woltjer wil het er in ieder geval niet bij laten zitten. Aankomende maandag wil zij in de actualiteitenraad (vragenuurtje) opheldering hebben van wethouder Jeroen Diepemaat. Ze is boos. "Wethouder Van den Berg (portefeuillehouder in de vorige coalitieperiode, red.) gaf mij op 23 mei een tik over de vingers omdat ik het woord 'schande' tot drie keer toe uitsprak. Het ging toen over de urenindicatie huishoudelijke hulp", kondigt Woltjer aan.

In die vergadering is vanuit het college aangegeven dat er een urenindicatie zou komen. Later, in juli, gebeurde dat opnieuw. "Graag wens ik hierover uitleg", aldus Woltjer, "want naast het feit dat ik hier dus daadwerkelijk terecht schande over heb geroepen voel ik me belazerd en bedonderd." Ook vanuit andere politici klinkt verontwaardiging. Zoals EnschedeAnders (Margriet Visser) op Twitter: 'Na bijna 4 jaar houdt het college zich nog niet aan de uitspraak van de CRvB (Centrale Raad van Beroep, red.). Hier is maar 1 conclusie mogelijk: Opstappen!'