Links- of rechtsom: Enschede wordt in 2023 keihard geraakt door inflatie (en dit is hoe)

In oktober bespraken verslaggevers van 1Twente de dreiging van inflatie in 1Twente Vandaag.

Kortgezegd houdt inflatie de stijging van het algemene prijspeil in, of geldontwaarding. De euro wordt minder waard... of beter gezegd: je kan nu met 1 euro minder kopen dan een jaar geleden. Politiek gezien is een inflatiecijfer van zo'n 2 procent per jaar wenselijk. De meest recente cijfers (9,9 procent in november) liggen daar ver boven. Hoewel de officiële vooruitzichten voor 2023 iets positiever zijn, zullen de huidige economische omstandigheden op alle fronten gaan doorwerken. In de loonkosten, energiekosten en in de inkoopprijzen. Rekenmachine in de aanslag? Dit zijn de gevolgen.

Leden worden de dupe

Van het 'omvallen' van sportverenigingen is volgens het college in Enschede nog geen sprake. Maar wel zijn er enkele verenigingen die al hebben aangegeven 'zodanige problemen te hebben dat zij genoodzaakt zijn om (drastische) maatregelen te nemen', schrijven B&W. 'Al deze maatregelen zullen waarschijnlijk leiden tot ledenverlies en/of ten koste gaan van de leden.' Een vereniging kan op korte termijn meer inkomsten genereren door verhoging van lidmaatschapsgeld of kantineprijzen.

De problemen zouden vooral spelen bij buitensportverenigingen die na 1 januari een nieuw energiecontract moeten aangaan. Bij de binnensport staat Sportaal aan de lat, als het gaat om energiekosten. Het sportbedrijf wil doorberekening in huurprijzen dankzij financiële ondersteuning van de gemeente zo beperkt mogelijk houden. Sportaal krijgt volgend jaar 750.000 euro van de gemeente als compensatie voor hoge energiekosten. Maar als 'prikkel' om te verduurzamen neemt deze bijdrage de jaren erna snel af.

IJsbaan staat water aan de lippen

Problemen dreigen er wel bij IJsbaan Twente. Als in maart 2023 het contract met exploitant PCH Group afloopt, moet er diep in de buidel worden getast als de gemeenteraad de ijsbaan (voorlopig) op eigen houtje wil openhouden. Eerder is berekend dat daar minimaal 500.000 euro (per jaar) voor nodig is, maar mede door de inflatie dreigen de jaarlijkse onderhoudskosten (nu 96.000 euro) ook vier keer zo hoog te worden. Zolang er geen nieuwe exploitant is gevonden, zijn ook die kosten voor rekening van de gemeente.

Lees verder onder de afbeelding

En dan is er nog het nieuwe zwembad op Het Diekman. Na jaren van uitstel is er geen weg meer terug: er moet een nieuw bad komen in de plaats van het sterk verouderde zwemparadijs Aquadrome. Net nu de bouwkosten de pan uitrijzen. Het aanbestedingstraject moet nog opgestart worden, dus daar is bij voorbaat geen zinnig woord over te zeggen. Wel is nu al duidelijk dat er, zelfs bij gelijkblijvende bouwkosten, minstens 500.000 euro per jaar extra nodig is vanwege hogere energiekosten en rentestijgingen bij het afsluiten van een lening.

Cultuursector heeft het moeilijk

In de cultuursector dreigen er klappen te gaan vallen als er niet snel wordt ingegrepen. De twaalf culturele instellingen in de stad hebben geen buffer voor de gestegen energiekosten. De situatie is zeer urgent, schrijft het college. 'Daarbij is het te verwachten dat een aantal instellingen activiteiten moeten gaan staken of zelfs failliet gaan met alle gevolgen van dien.' Er is al zo'n 550.000 euro gereserveerd om te kunnen compenseren.

Daarmee is de gemeente er niet. Er is één culturele instelling die een investering van 600.000 euro moet doen voor duurzaamheidsmaatregelen, om de bedrijfsvoering structureel in orde te krijgen. De gemeente staat daarvoor aan de lat. Bovendien worden subsidies in 2023 met slechts 3 procent verhoogd, terwijl de werkelijke prijsontwikkeling fors hoger is. Met andere woorden: de culturele instellingen krijgen weliswaar meer geld, maar moeten nóg meer uitgeven.

Subsidies te laag ingeschaald

En dat laatste geldt eigenlijk voor alle instellingen en organisaties die een subsidie van de gemeente Enschede ontvangen. In de begroting voor 2023 wordt op alle fronten uitgegaan van een prijsstijging van zo'n 3 procent. Gebaseerd op het gemiddelde van de laatste twintig jaar, plus een beetje extra. Maar nog altijd veel te laag ingeschaald.

Lees verder onder de afbeelding

Van Enschede Promotie tot het Oranjecomité en van de kinderboerderijen tot aan de verslavingszorg: al deze organisaties krijgen te maken met kosten die harder stijgen dan de subsidie die zij ontvangen. Alleen al in het sociale domein (wijkteams, armoedebestrijding, maatschappelijke opvang etc.) gaat 90 miljoen euro aan subsidies om. Het college houdt rekening met een extra stijging van 5 procent die aan de inflatie kan worden toegeschreven. Dat houdt in dat er sprake is van een kostenstijging van minimaal 4 miljoen euro.

Jeugdzorg mag niet omvallen

Over de zorg gesproken: zowel in de jeugdzorg als in de Wmo is de situatie zo ernstig dat zonder maatregelen de zorgcontinuïteit in gevaar kan komen. Dat stelt het college althans in het memo dat aan gemeenteraadsleden is verstuurd. In de jeugdzorg hebben een aantal instellingen aangegeven dat zij op korte termijn niet meer aan hun betalingsverplichtingen dreigen te kunnen voldoen. De compensatie kost Enschede zo'n 850.000 euro.

Ook in de huishoudelijke hulp dreigt een tekort van een half miljoen. Bovendien blijkt dat de 565.000 euro die de gemeente heeft gereserveerd voor oplopende kosten voor hulpmiddelen (scootmobielen, rolstoelen, trapliften etc.) en de Regiotaxi 'fors' wordt overschreden.

Omdat het minimumloon per 1 januari met ruim 10 procent wordt verhoogd, heeft dit ook gevolgen voor alle steunmaatregelen die uitgaan van het (minimum)inkomen van de aanvrager. Het ligt dus voor de hand dat de gemeente veel meer geld kwijt zal zijn aan bijzondere bijstand, de collectieve zorgverzekering en het Kindpakket.

Alles wordt duurder

Niet alleen inwoners en (lokale) instellingen hebben te maken met de gevolgen van inflatie, ook de gemeente zelf wordt hard geraakt in de bedrijfsvoering. Of het nu gaat om wegenonderhoud, energiekosten, aanbestedingen, het bouwrijp maken van woningbouwgronden, reparaties aan het rioolstelsel of de gestegen rente voor leningen die (opnieuw) afgesloten worden.

Maar ook een stijging van het loon van ambtenaren ligt in het verschiet. Door krapte op de arbeidsmarkt wordt het bovendien steeds moeilijker (en duurder) om externe kennis in te huren. En de toch al dure softwarelicenties zullen vanwege digitale veiligheid verlengd moeten worden, maar waarschijnlijk tegen fors hogere prijs.

Dat alles geldt niet alleen voor de ambtenaren bij de gemeente, maar ook voor de werknemers van semi-overheidsinstellingen waarvan de gemeente afhankelijk is. Immers, ook bedrijven als Twente Milieu krijgen te maken met hoge (brandstof)kosten.

Spelregel: eerst bezuinigen

Zoals aangegeven heeft de gemeenteraad met het vaststellen van de begroting geen rekening gehouden met een inflatiecijfer dat flink boven de 3 procent ligt. Reden is dat dezelfde maatstaven als die van de landelijke overheid worden aangehouden, schrijft het college in het memo dat vlak voor de kerstdagen is verstuurd. Saillant is dat de dagtekening op het memo 30 november is, amper drie weken na vaststelling van de begroting.

Dat er toen al zorgen om de inflatie waren, mag dus duidelijk zijn. Toch is ervoor gekozen om te stoppen met sparen en bovenop de al gereserveerde 6,5 miljoen euro geen extra geld opzij te zetten. In de financiële tussenstand in het voorjaar moet duidelijk worden hoe groot de financiële uitdagingen precies zijn, maar dikke kans dat de budgetten met meerdere miljoenen worden overschreden.

Vooralsnog zijn de budgetten die voor 2023 zijn vastgesteld leidend. Dat betekent dat tegenvallers als gevolg van kostenstijgingen binnen het bestaande beleid moeten worden opgelost. Met andere woorden, door ander beleid te schrappen of door fors te bezuinigen. De gemeente rekent op extra steunmaatregelen vanuit het Rijk. Als een maatschappelijke organisatie die dreigt om te vallen zich bij de gemeente meldt, zal eerst aan de hand van een 9-puntenlijst worden beoordeeld of de organisatie zelf genoeg heeft gedaan om de problemen te voorkomen. Eventuele financiële steun komt er alleen als dat van tijdelijke aard is.