Toeslagenadvocaten zijn het beu en stappen uit het overleg met Belastingdienst, ook in Enschede

Enschede telt een kleine vierhonderd gezinnen die door het Toeslagenschandaal gedupeerd zijn geraakt. De gemeentelijke organisatie heeft een hulpteam opgezet dat ruim 130 inwoners en gezinnen ondersteunt. Zo goed dat kan. Het leeuwendeel van deze groep heeft voor juridische hulp aangeklopt bij een advocaat. Zowel dat gemeentelijke hulpteam als die advocaten zijn voor werkelijk herstel van de geleden schade afhankelijk van de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagenaffaire (UHT) van de Belastingdienst.

‘Niets mee gedaan’

Narda Teke-Bozkurt is een van die toeslagenadvocaten. Zij schaart zich pal achter de beslissing van de club toeslagenadvocaten die de stekker uit het overleg met de Belastingdienst trok.”Wij hebben keer op keer voorstellen gedaan om processen te versnellen, maar daar is helemaal niets mee gedaan.”

Wat Teke-Bozkurt ondermeer dwarszit, is dat zij de dossiers van de cliënten die zij bestaat nog altijd niet heeft. De Belastingdienst, de herstelorganisatie en zelfs de - onafhankelijke - club die moet vaststellen hoe hoog de geleden schade is, hebben die dossiers wel. Over die geleden schade worden rechtszaken gevoerd. “Dat betekent dat ik mijn cliënten niet kan bijstaan. Ik heb de informatie niet. Dat is onwettig.”

Juridisch doolhof, ondanks beloften

Herstel van de schade die gedupeerden hebben geleden, zou geen juridisch steekspel worden, zo luidde de belofte van kabinet en Belastingdienst. Volgens Teke-Bozkurt is het tegendeel het geval. “Cliënten worden rechtstreeks benaderd, tegen de afspraak in. Zeggen die een woord verkeerd, dan wordt hun aanvraag afgewezen. Er wordt geschoven met zittingsdagen zonder mij daarvan op de hoogte te stellen. Dan ben ik er niet bij en dat kan nadelig uitpakken voor mijn cliënt.”

Teke-Bozkurt staat zo’n tachtig gezinnen bij die zijn geraakt door het Toeslagenschandaal. Een flink deel daarvan is woonachtig in Enschede.

‘Meeste dossiers zijn makkelijk af te handelen’

Sociaal-advocaat Jan Melief, die een vergelijkbaar aantal toeslagenslachtoffers bijstaat, herkent het beeld dat Teke-Bozkurt schetst. Ook hij schaart zich achter de beslissing van de orde van advocaten om de stekker uit het gesprek met de Belastingdienst te trekken. “Wij zijn blijven wijzen op misstanden en wat oplossingen zouden zijn, maar daar is niets mee gedaan. Ook de politiek doet niets. Het is te ingewikkeld allemaal.”

Terwijl het dat, volgens Melief, helemaal niet hoeft te zijn. “De meeste dossiers zijn gemakkelijk af te handelen. Je stelt vast dat er schade is, je berekent hoeveel, plust dat op, waarmee je ook een deel van de immateriële schade compenseert, en klaar.”

Tienduizend euro investeren om duizend euro te besparen

Het herstelproces is sterk juridisch ingericht, zeggen beide Enschedese sociaal-advocaten, terwijl het de belofte en de bedoeling was om dat niet te doen. Melief: “Het lijkt erop dat de Belastingdienst meer dan bereid is om tienduizend euro proceskosten te maken om te voorkomen dat mensen duizend euro teveel krijgen.”

Gaten in de Herstelwet

De Herstelwet, die de afhandeling van geleden schade als gevolg van het Toeslagenschandaal regelt, is lek. Vindt Melief. “Ook daar hebben we op gewezen bij het wetsontwerp. Niets mee gedaan.” Heikel punt zijn bijvoorbeeld leningen die gedupeerden bij familie of vrienden zijn aangegaan. Die worden niet meegeteld in de berekening van schade, tenzij er een notariële akte onder ligt. Terwijl het niet zelden om forse bedragen gaat.

“Alles was deze mensen afgenomen. Ze waren aangemerkt als fraudeur en hadden schulden bij de Belastingdienst, volkomen ten onrechte. Vaak werd hen ‘opzet grove schuld’ verweten, waarmee zij waren uitgesloten van schuldsanering.” In de praktijk van Melief was dat bij driekwart van zijn cliënten het geval.

Dat betekende dat ook andere toeslagen niet werden verstrekt. Of liever gezegd: die verdwenen in een gapend schuldengat. “Waar moet je dan van leven? Velen leenden bij ouders of vrienden om het hoofd boven water te houden of te voorkomen dat zij hun huis zouden worden uitgezet. Maar wie stapt in zo’n situatie naar een notaris?”

‘Het gaat uit van kwade trouw’

Melief begrijpt dat dit soort leningen aannemelijk moeten worden gemaakt, maar de eis van een notariële akte is hem een doorn in het oog. “Het is onrecht. De burger wordt gewantrouwd. Dat is precies de mentaliteit waarmee deze ellende is begonnen.” Erkenning van deze ‘informele schulden’ zou misbruik in de hand werken, is het verweer van de Belastingdienst en de opstellers van de Herstelwet.

Melief concludeert dat dit soort gaten bewust in de wet zijn gelaten. “Het gaat uit van kwade trouw, dan wel het voorkomen dat gedupeerden teveel uitbetaald krijgen.”

Vraagtekens over andere toeslagen

Het gebrek aan transparantie van de Belastingdienst, zoals de Enschedese sociaal-advocaten schetsen, geldt niet alleen de dossiers van gedupeerden. Nog altijd is niet duidelijk wat nou precies de redenen waren op grond waarvan zij destijds als fraudeur werden aangemerkt. Ook dat maakt juridisch verweer bijna onmogelijk. Als je niet weet waarvan je beschuldigd bent, weet je ook niet wat je moet weerleggen.

En de Belastingdienst hanteerde die fraudecriteria niet alleen bij kinderopvangtoeslag. Maar bij welke andere toeslagen dat tot onterechte terugvorderingen heeft geleid, hoeveel dat er zijn en hoeveel meer Nederlanders er door foute frauderegels zijn geraakt? Er is al talloze keren naar gevraagd, maar tot op heden ontbreekt het antwoord.

Hoe nu verder?

Einde van het gesprek is einde van het gesprek. De grieven en de krakende molens rondom dat herstel van de schade door het toeslagenschandaal blijven. Vraag is wat nu het platform wordt om die kenbaar te maken en toch olie in die haperende machine te gieten.

Teke-Bozkurt haalt de schouders op. Bijna moedeloos. “Ik weet het ook niet.” Melief is enigszins laconieker. “Dat gesprek wordt heus wel weer opgestart. Men zal wel moeten.”

1Twente maakte twee afleveringen in de podcastserie De Berg spreekt… met een Enschedese gedupeerde van het Toeslagenschandaal, sociaal-advocaat Narda Teke-Bozkurt en een medewerker van het gemeentelijke bijstandsteam.