Een jaar later ziet Enschede wél meerwaarde in eigen energiebedrijf: 'Je moet risico's durven nemen'
Een lokale overheid die (een deel van) de energievoorziening in eigen hand neemt? In Enschede wordt er serieus over nagedacht. Of beter gezegd: het wordt wéér overwogen. Want nadat het college een jaar geleden op basis van een vlotte scan geen meerwaarde zag in het oprichten van een gemeentelijk energiebedrijf, hangt de vlag er nu anders bij. Geld verdienen is nu het credo. De komende tijd worden verschillende scenario's uitgewerkt, variërend van deelname in wind- en zonneprojecten, energieopslag en een warmtebedrijf.
Eind 2019 is er op verzoek van de gemeenteraad al gekeken naar de oprichting van een gemeentelijk energiebedrijf. Vorig jaar, vlak voor de verkiezingen, kwam er een antwoord via een quickscan. De conclusie was toen dat er géén meerwaarde is. 'De lokale energie-initiatieven die de afgelopen tijd zijn ontstaan, zijn volgens ons voldoende kansrijk om in Enschede lokale energie uit aanwezige hernieuwbare bronnen te vergroten', schreef het college toen. Hier werd voornamelijk gedoeld op de coöperatie Enschede Energie, dat enkele zonneparken ontwikkelt en meerdere grote bedrijfsdaken faciliteert bij het plaatsen van zonnepanelen.
Nieuwe verdienmodellen
Wat is er dan in een jaar tijd veranderd? Nou, politiek gezien waait er een iets andere wind in het stadhuis. Lokale partij Burgerbelangen (BBE), dat nooit een geheim heeft gemaakt van de wens voor een gemeentelijk energiebedrijf, is met overwicht de grootste partij. En behalve het energievraagstuk (Niels van den Berg) behoren ook de gemeentefinanciën (Marc Teutelink) tot de portefeuille een wethouder van BBE.
Op initiatief van de lokale partij is er vorig jaar al eens gekeken naar nieuwe verdienmodellen voor de gemeente. Omdat er steeds minder geld beschikbaar dreigt te komen vanuit het Gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten, wil Enschede creatief zijn met geld verdienen zonder dat daarvoor direct de lokale belastingen (lees: ozb) verhoogd moeten worden.
Het hoge voorzieningenniveau in de stad moet namelijk wel in de benen worden gehouden. Uit een onderzoek kwam vorig jaar naar voren dat een eigen energiebedrijf daarbij een van de middelen zou kunnen zijn. Zelf energie opwekken (via zon of wind) en verkopen levert mogelijk geld op, dat anders naar projectontwikkelaars gaat.
Financieel risico
Opnieuw is er dus onderzoek gedaan naar de meerwaarde van een gemeentelijk energiebedrijf. En nu luidt de conclusie - op basis van interviews met wethouders, ambtenaren en vertegenwoordigers van externe organisaties - dat die er kan zijn, mits de gemeente bereid is om wat risico te nemen.
Er zal namelijk vooraf geïnvesteerd moeten worden in (duurzame) energieprojecten en met name bij het uitrollen van warmtenetten en zonneprojecten is het volgens het eerste onderzoek nog maar de vraag of die investering zichzelf terugverdient. Zeker met nieuwe technieken die nog in de kinderschoenen staan - zoals waterstofopslag of batterijtechnologie - is het (financiële) risico groot.
'Eigen energie' verkocht voor 67 miljoen gulden
De gedachte dat energie publiek bezit moet zijn is niet nieuw. Sterker: het was vroeger heel normaal dat een gemeente een eigen energiebedrijf had. Dat gold tot de jaren tachtig ook voor Enschede. Het Openbaar Nutsbedrijf, dat tot in de jaren zestig nog een gasfabriek had, werd in de jaren tachtig verkocht aan IJsselmij, dat later zou opgaan in respectievelijk EDON en Essent. In 1990 is de overdracht van het Enschedese belang in IJsselmij definitief afgekocht. Volgens oude krantenberichten hield de gemeente daar destijds 67 miljoen gulden (zo'n 30 miljoen euro) aan over.
Bovendien ontbreekt het binnen de gemeente aan specifieke kennis, indien een lokaal energiebedrijf volledig op eigen initiatief wordt ontwikkeld. Je kan je afvragen of dit tot de taken van een gemeente behoort. 'Je moet risico's durven nemen', staat in de onderzoeksresultaten. 'Een gemeente kent echter meer verplichtingen en geld kan slechts één keer uitgegeven worden. Daarom zal er moeten worden afgewogen of de investering in een energiemaatschappij het waard is.'
Zelf, samen of helemaal niet?
Die afweging wordt de komende tijd gemaakt. De gemeenteraad zal uiteindelijk moeten bepalen of zij de oprichting van een lokaal energiebedrijf ziet zitten en zo ja, of daarbij de samenwerking moet worden gezocht met andere partijen. Dat laatste ligt wel voor de hand, met de afvalenergiecentrale van Twence in het aandelenpakket en Enschede Energie als bereidwillige partner. Ontwikkelingen die in meer of mindere mate kansrijk worden geacht zijn projecten met zonnedaken, zonneparken en zonnepanelen boven parkeerplaatsen, windturbines en een publiek warmtenet en/of biogasnetwerk.
Voor wat betreft het warmtenet zal de gemeente vroeg of laat toch een rol gaan krijgen. In de nieuwe Wet Collectieve Warmtevoorziening is vastgelegd dat warmtenetten voor minimaal 50 procent in publieke handen moeten zijn. Dat geldt uiteindelijk ook voor de bestaande netten, zoals het warmtenet van Ennatuurlijk in Enschede. De overdracht zou nog wel vele jaren kunnen duren, aangezien hier een overgangsrecht geldt zodat de private eigenaren hun investeringen kunnen terugverdienen. De gemeente en Ennatuurlijk kunnen natuurlijk altijd eerder om tafel gaan voor een versnelde overdracht.
