Beoogd genocidemonument in Volkspark leidt tot boosheid bij Turkse gemeenschap in Enschede
Meerdere Turkse culturele verenigingen en organisaties in Enschede hebben in een brief aan de gemeenteraad hun teleurstelling uitgesproken over de voorgenomen plaatsing van een genocidemonument in het Volkspark. De briefschrijvers zeggen vooral de handelswijze van burgemeester Roelof Bleker te betreuren, omdat hij in een persoonlijk gesprek weinig empathie zou hebben getoond voor 'hun kant van het verhaal'.
De gebeurtenissen in (en vlak na) 1915 zijn een gevoelig punt in de Turkse geschiedenis. Tijdens de Eerste Wereldoorlog, in de nadagen van het Ottomaanse Rijk, werden onder meer grote aantallen christelijke Armeniërs, pontische Grieken en Suryoye (Syrisch-orthodoxen) omgebracht. In het specifieke geval van de Suryoye circuleren aantallen tussen 500.000 en 750.000 mensen. Dat wordt ook wel de Aramese (of Assyrische) genocide genoemd, of - wanneer het in het grote geheel wordt meegenomen - de Armeense genocide. Turkije weigert te spreken van genocide - omdat het land naar eigen zeggen part noch deel had aan etnische zuiveringen - en spreekt in deze gevallen over de Armeense of Aramese kwestie.
Wens voor monument
Enschede heeft een grote Syrisch-orthodoxe gemeenschap. Sinds een aantal jaren wordt in het Volkspark een herdenking gehouden van de volkerenmoord tijdens de Eerste Wereldoorlog. Vanuit de Aramese Beweging voor Mensenrechten is de wens uitgesproken om - voor een volwaardige herdenking - een monument in het Volkspark te plaatsen. Het ontbreken van zo'n monument wordt gezien als een gemis, omdat bijvoorbeeld de Armeense gemeenschap in Almelo er wel een heeft.
Gesprek met burgemeester
De plaatsing van het monument krijgt steeds meer vorm. Vertegenwoordigers van Turkse belangenorganisaties zijn vorige week door burgemeester Roelof Bleker uitgenodigd voor een gesprek. "Er is daar verteld dat we aan onze achterban moeten uitleggen dat we de plaatsing van het monument maar moeten accepteren", aldus Turgay Ekinci.
Nog geen vergunning
De gemeente Enschede laat desgevraagd weten dat de plaatsing van het monument 'nog niet zeker' is. In de wekelijkse officiële mededelingen van de gemeente is nog geen melding gemaakt van een vergunningaanvraag. De initiatiefnemers van het herdenkingsmonument hebben volgens de gemeente als beoogde locatie het Volkspark, aan de zijde van de Stadsmatenstraat en de M.H. Tromplaan. Hier heeft ook al enige jaren op 15 juni de jaarlijkse herdenking plaatsvindt. Deze locatie is op loopafstand van de Syrisch-orthodoxe kerk ‘Mor Yakub van Sarugh’ aan de M.H. Tromplaan, waar de herdenkingsplechtigheden beginnen.
Ekinci voert het woord namens de briefschrijvers: Stichting Davet, Stichting Ender, Stichting Democratische Jongeren, voetbalvereniging TVV, de Turkse Culturele Vereniging, PSA-Der en de moskeeën Anadolu en Selimiye. "We hebben empathie gemist van de burgemeester en het gevoel gekregen dat er geen ruimte is voor onze kant van het verhaal. Sommige aanwezigen voelen zich burgemeesterloos."
Boycot dodenherdenking
Dat de plaatsing van het monument is voorzien in het Volkspark is de Turkse gemeenschap een extra doorn in het oog, omdat zij op diezelfde plek sinds jaar en dag hun betrokkenheid tonen bij de jaarlijkse Nationale Dodenherdenking. Als daar een genocidemonument wordt geplaatst zullen zij zich niet langer laten uitnodigen voor het herdenkingsprogramma, staat in de brief.
Motie in Tweede Kamer
Begin 2021 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waarin de regering wordt verzocht om de Armeense genocide (met inbegrip van Arameeërs, Assyriërs en Pontische Grieken) te erkennen. Vertegenwoordigers van de regering, waaronder minister-president Mark Rutte spreken echter nog altijd over 'de kwestie van de Armeense genocide'. Deze week is in de Tweede Kamer opnieuw hierover gedebatteerd. Minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken heeft aangegeven dat hij samen met andere Europese landen wil optrekken en voor het einde van het jaar laat weten hoe en in hoeverre het kabinet de motie gaat uitvoeren.
Hoewel de jaarlijkse herdenking van de Suryoye gemeenschap volgens Ekinci geen probleem is, gaat het monument de organisaties een stap te ver. "Daarmee krijgt de genocide erkenning. En wij vinden dat die term oneigenlijk wordt gebruikt. Om zoiets vast te stellen, moeten bevoegde rechters of wetenschappers zich hierover uitspreken. Bij het oprichten van een monument worden onze grootvaders onterecht beschuldigd."
Verdeeldheid tussen gemeenschappen
De Turkse organisaties uit Enschede hebben een digitale handtekeningenactie opgezet, waarmee de gemeenteraad wordt opgeroepen om het genocidemonument niet toe te staan. Tot nu toe zijn er bijna 2700 handtekeningen verzameld. Op een later moment komt er nog een demonstratie vanuit de achterban van de briefschrijvers.
Lees verder onder de afbeelding
Turgay Ekinci vindt dat de plaatsing van het monument de verhoudingen tussen de Turkse en Suryoye gemeenschappen in Enschede onnodig op het spel kan zetten. "We leven al zo lang samen in Enschede en dat gaat heel goed. Maar dit zorgt voor verdeeldheid en zet mensen tegen elkaar op. Nu al merk ik bij mijn reisbureau dat sommige klanten niet meer bij mij willen boeken, vanwege de brief die wij hebben geschreven. Andersom zal dat vast ook gebeuren. Het is 100 jaar geleden, waarom laten we het niet daar?"
'Burgemeester heeft inbreng goed gehoord'
De Aramese Beweging voor Mensenrechten heeft laten weten dat zij op dit moment niet wil reageren op de commotie die is ontstaan rond het genocidemonument. 1Twente heeft burgemeester Roelof Bleker eerder deze week om een reactie gevraagd. Vrijdag heeft zijn woordvoerder schriftelijk laten weten dat Bleker het heel belangrijk vindt om goed te luisteren, in contact te staan en in gesprek te blijven met de betrokken gemeenschappen in de Enschedese samenleving.
"Burgemeester betreurt het dan ook dat de vertegenwoordigers van de Turkse organisaties geen goed gevoel overgehouden hebben aan het gesprek. Burgemeester heeft hun standpunten en inbreng goed gehoord", aldus de woordvoerder. Over het mogelijk ontbreken van de Turkse organisaties bij de jaarlijkse dodenherdenking op 4 mei, als het monument in het Volkspark komt te staan: "Het is aan een ieder om zelf te bepalen of hij/zij/hen bij de jaarlijkse dodenherdenking wil zijn."
Tafel van Vrede
In Enschede is zo'n zes jaar geleden door toenmalig burgemeester Onno van Veldhuizen de 'Tafel van Vrede' opgericht. Een bijeenkomst die eens in de zoveel tijd wordt gehouden met vertegenwoordigers van alle grote levensbeschouwelijke stromingen en geloofsgemeenschappen in de stad. 'In een stad met veel verschillende nationaliteiten is het van belang dat we begrip hebben voor elkaars achtergronden, dat we elkaar respecteren en met elkaar in gesprek blijven', schrijft het college in gemeentebegrotingen over de Tafel van Vrede. 'We willen een rol spelen in het verbinden van groepen met verschillende achtergronden en overtuigingen.'
De Tafel van Vrede is in het leven geroepen toen er spanningen dreigden te ontstaan binnen de samenleving. 1Twente heeft gevraagd of de wens van het genocidemonument aan die tafel is of wordt besproken, maar een concreet antwoord blijft uit. "Tijdens de recente bijeenkomst van de Tafel van Vrede eind maart 2023 is er stilgestaan bij de grote impact van de aardbevingen in Turkije en Syrië en de vele hulp die vanuit Enschede en Twente wordt geboden aan de mensen daar", aldus een woordvoerder.
