Het zwembad van 30 miljoen: Enschedese politiek voelt zich verplicht, maar is het wel genoeg?

"Bij de ChristenUnie zeggen we in deze gevallen: het is een meloen die wij waarschijnlijk zullen moeten doorslikken", aldus Henri de Roode deze dinsdag in de commissievergadering over het nieuwe zwembad op Het Diekman. Zijn fractie moet er nog wel even over nadenken, maar zal waarschijnlijk instemmen. Het antwoord van De Roode spreekt boekdelen. Veel raadsleden zullen zich maandag gedwongen voelen om de bouw van het zwembad volledig in gemeentelijk beheer te nemen.

Stijgende kosten

Maar toch: uiteindelijk zijn het de gemeenteraad en het college die zich de ontwikkelingen in het zwembaddossier kunnen aanrekenen. De eerste ideeën voor de vervanging van het Aquadrome zijn al tien jaar oud. Sindsdien is er mede door de zichzelf vooruit slepende politieke discussie (bv. wel/geen recreatiefunctie) steeds verder versoberd in de plannen, vanwege de toegenomen (bouw)kosten.

De laatste twee jaar is het door de inflatie rap gegaan. Toen de gemeenteraad in de zomer van 2021 groen licht gaf voor een garantstelling aan Sportaal, dachten raadsleden nog dat de totale investering voor het gemeentelijke sportbedrijf 18,2 miljoen euro was. Nu blijkt niet alleen dat het bedrag van toen niet de juiste weergave was, maar dat er ook nog sprake is van fors gestegen bouwkosten die Sportaal überhaupt niet kan dragen. Het resultaat is een directe investering van minstens 30 miljoen euro.

Geen lening, geen bad

Hoe zit dat nou? Voor wat betreft de positie van Sportaal is dat simpel: het sportbedrijf heeft te weinig geld om geld te lenen. De B.V. - waarvan de gemeente de enige aandeelhouder én opdrachtgever is - staat er financieel zo slecht voor, dat de bank weigert om leningen te verstrekken. En zonder een lening kan er geen nieuw zwembad worden gebouwd.

Toen dit een jaar geleden bekend werd, moest de gemeente op zoek naar een oplossing. Er zijn drie opties: zelf een onderhandse lening aan Sportaal verstrekken, genoeg geld in Sportaal stoppen zodat het gezond genoeg is om zelf een lening aan te trekken of het hele zwembad in eigen beheer bouwen. Volgens het college is de bouw overnemen de enige serieuze optie.

Onvergelijkbare kosten

Het voorstel wordt ook gedreven door de financiële perikelen. De gemeente kan veel goedkoper lenen dan een marktpartij en dat is met oog op de gestegen bouwkosten een bijkomend voordeel. Over die bouwkosten gesproken: de genoemde kosten van bijna twee jaar geleden zijn onvergelijkbaar met de 30 miljoen euro van nu. Het blijkt, bevestigt de onafhankelijk financieel adviseur van de gemeenteraad, nogal ingewikkeld in elkaar te zitten.

De 18,2 miljoen euro waar in het raadsvoorstel uit 2021 over werd gesproken, blijkt een 'netto' bedrag te zijn, exclusief BTW-kosten. Het werkelijke bedrag was toen al 22 miljoen euro. Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat de constructie rond de bouw totaal is veranderd. Van een gemeentelijke garantstelling (slechts een financieel risico) tot de complete investering. Dat betekent dat ook de grond onder het zwembad (2,5 miljoen) en een investering in de buitenruimte (1,2 miljoen) in het nieuwe bedrag van 30 miljoen zijn verwerkt.

'Aquadrama'

Afgaande op de reactie in de commissievergadering zullen Burgerbelangen, VVD en PvdA akkoord gaan met de investering in het zwembad. Het is aannemelijk dat hun coalitiepartner ChristenUnie, zich daarbij gaat aansluiten. "We staan met de rug tegen de muur", aldus Rienke Hofman-Bijlstra (PvdA). Maandag is deadline van de definitieve gunning van de aanbesteding. Als de gemeenteraad niet instemt met het raadsvoorstel zijn de bouwers volgens het college niet meer verplicht om de opdracht onder dezelfde voorwaarden aan te nemen en moet het hele proces opnieuw.

Bij de oppositiepartijen voelt dit als het mes op de keel. "GroenLinks wil liever uitstellen en tijd kopen. Dit is een te hoog bedrag voor wat we ervoor krijgen", aldus fractieleider Bart Peeters Weem. Ook PVV had liever een recreatiebad gezien het doopt dit project om tot 'Aquadrama 2.0'. "Wie verzint een zwembad zonder glijbanen, duikplanken en recreatieve voorzieningen voor 30 miljoen euro?", aldus fractieleider Hidde Heutink. "Om dit bad aantrekkelijk te maken mag je de entree wel gratis maken." Ook van SP, EnschedeAnders en Forum voor Democratie is het nu al duidelijk dat zij liever Aquadrome nog even openhouden.

Geen financiële dekking

Bij het CDA en D66 is een duidelijke twijfel te merken. Ja, de levensduur van het Aquadrome kan nog met tien jaar worden verlengd, maar dat kost minstens 5 miljoen aan renovatiekosten. Andere gebreken en energiekosten niet meegerekend. En uiteindelijk zal er toch een nieuw zwembad moeten worden gebouwd. Zorgen zijn er in de oppositie vooral over het financiële gat dat ontstaat als het voorstel maandag wordt aangenomen.

De jaarlijkse kosten van het zwembad (rentekosten, exploitatie, onderhoud) zijn 362.000 euro hoger dan in de huidige situatie. Het college draagt geen dekking aan voor die kosten. Dat betekent dat het nog niet bekend is waar in de begroting van volgend jaar bezuinigd gaat worden. Dat is ongebruikelijk. Een aantal partijen wil meer duidelijkheid over de bezuinigingsopties.

Veel onzekerheden

Als de gemeenteraad maandag instemt met het raadvoorstel, is er geen weg meer terug. Dat betekent dat alle financiële risico's in het plan aanvaard moeten worden. En dat zijn er nogal wat. Het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk of een subsidie voor de compensatie van belastingkosten (3,8 miljoen euro) volledig wordt vergoed en of Sportaal de reeds gemaakte aanloopkosten (1,8 miljoen euro) voor bijvoorbeeld de planschetsen van de gemeente vordert. Met name dat laatste is een reële optie. Stiekem wordt daarom al rekening gehouden met een investering van 32 miljoen euro.

Is het genoeg voor Sportaal?

Tot slot blijft ook de toekomst van Sportaal als een donkere wolk boven het zwembadplan hangen. Deze twee zaken kunnen namelijk niet los van elkaar worden gezien. Door de noodzakelijk aankoop van de grond onder het nieuwe zwembad, zou Sportaal weer genoeg geld in kas moeten hebben om leningen aan te trekken. Leningen die broodnodig zijn om dit jaar en komende jaren grote uitgaven te doen, zoals het vervangen van sportvloeren. Zo wordt de bouw van het nieuwe zwembad gebruikt als een reddingsboei voor het noodlijdende Sportaal.

Maar is het genoeg? Die vraag spookt ook door in de financiële analyse die adviseur Johan de Kruijff bij raadsleden heeft neergelegd. Het sportbedrijf moet namelijk belasting betalen over de winst op de grond. Bovendien staat er in het raadsvoorstel ook dat Sportaal - ondanks dat de gemeente de bouw overneemt - nog een eenmalige eigen bijdrage van 2,3 miljoen moet doen in het zwembad. Blijft er genoeg 'winst' voor het sportbedrijf over om de noodzakelijke leningen te kunnen aantrekken of moet er alsnog geld bij?