Roddels, pesten en intimidatie: rapport bevestigt ongewenst gedrag binnen Enschedese ambtenarij

De opdracht tot het onderzoek is eind 2022 gegeven, omdat er meerdere signalen waren over een angstcultuur in de ambtelijke organisatie. Die meldingen kwamen vanuit verschillende afdelingen, maar Juridische Zaken viel daarin specifiek op. Voor een goede vergelijking zijn enquêtes met betrekking tot werksfeer en sociale veiligheid uitgezet in het gehele cluster Interne Dienstverlening, waar naast Juridische Zaken onder meer het Vastgoedbedrijf, P&O en Inkoop toe behoren.

Koninkrijkjes

39 van de 52 juridisch medewerkers hebben de enquête van Berenschot ingevuld. De onderzoeksresultaten schetsen een beeld van een verwaarloosde organisatie. Het is al langere tijd mis binnen Juridische Zaken. Afwezigheid van leidend vermogen, beperkt budget, veel managementwisselingen, geen reactie op signalen van sociale onveiligheid en ‘koninkrijkjes’ binnen de afdeling en bovenop dat alles een reorganisatie: het zijn zomaar voorbeelden van wat er gaande is op de afdeling. Bij zo'n twee derde van de werknemers is wel eens sprake geweest van gevoelens van sociale onveiligheid of beschadigd vertrouwen.

Opvallend is dat medewerkers in de enquête aangeven dat zij te allen tijde fouten durven toe te geven en hulp durven vragen, maar dat er niet goed naar elkaar wordt geluisterd en niet met elkaar, maar over elkaar wordt gepraat. ‘Dit geeft een beeld van teams waar medewerkers goed met elkaar omgaan, tot er iets aan de hand is’, stelt Berenschot. Er is weinig zelfreflectie vanuit medewerkers en management. ‘Pestgedrag en het veroorzaken van negativiteit wordt niet adequaat aangepakt en kan jaren doorgaan.’

Tweedeling

Uit de enquête blijkt dat bij Juridische Zaken, meer dan andere afdelingen, de uitgesproken positieve of negatieve gevoelens van sociale veiligheid ver uit elkaar liggen. Dit kan volgens Berenschot te maken hebben met het aantreden van een nieuw afdelingshoofd in 2019 en de daaropvolgende verandering in de organisatie. ‘Haar stijl van verbinding en transparantie heeft voor een groot deel van de medewerkers verlichting gebracht’, aldus het onderzoeksbureau.

‘Echter, een aantal medewerkers heeft deze verandering in leiderschapsstijl in combinatie met organisatieontwikkeling, als bedreigend en onveilig ervaren. Hierdoor is er een tweedeling ontstaan op de afdeling.’ De afstand van deze medewerkers, waarvan er een aantal thuis zitten, tot de afdeling is volgens Berenschot zo groot, dat deze niet zomaar op te lossen is.

Ernstig sociaal ongewenst gedrag

Dan zijn er nog meldingen van ernstig sociaal ongewenst gedrag. Vijf respondenten hebben aangegeven soms of vaak te maken te hebben gehad met (seksuele) intimidatie, dertien medewerkers hebben ervaring met manipulatie en machtsmisbruik, tien met treitergedrag en tien met agressie of geweld. ‘Dit zijn hoge aantallen en is een ernstig signaal als het gaat om de sociale veiligheid op de afdeling. Dit dient erg serieus genomen te worden.’

Overigens beperken deze meldingen van ernstig sociaal ongewenst gedrag zich niet tot Juridische Zaken. Ook in de rest van het cluster Interne Dienstverlening is het aantal meldingen niet te verwaarlozen. Berenschot vraagt daar aandacht voor.

Plan van aanpak

Berenschot doet de gemeente Enschede meerdere aanbevelingen voor de korte en langere termijn. Die gaan over betere coaching, een betere aanpak van signalen van sociale onveiligheid en het erkennen van problemen. 'We concluderen tevens dat deze sociale onveiligheid inmiddels voor een groot deel is verminderd - doordat een aantal
medewerkers die hier een grote rol in speelden momenteel afwezig zijn', aldus het adviesbureau.

En ook voor die mensen die nu thuiszitten, in afwachting van een eventuele terugkeer, zou volgens Berenschot een snelle oplossing moeten komen. ‘Aan deze situatie moet echt snel een einde komen’, stelt Berenschot, 'omdat
mensen aangeven dat ze ertegenop zien als bepaalde mensen weer terugkomen.'

In een eerste reactie heeft wethouder Niels van den Berg maandagavond aangegeven dat gemeentesecretaris Kees Meijer, als hoofd van de ambtelijke organisatie, met een plan van aanpak komt. De voorzitters van alle gemeenteraadsfracties (het zogeheten presidium) wordt op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen.