Ecoloog Van den Dries van Vitens: ‘Natuurbeheer is beste bescherming voor waterbronnen’

De ecoloog is verantwoordelijk voor de waterwingebieden van Vitens in Noord-Nederland. “Met daarin wat er speelt op het gebied van groen, natuur en biodiversiteit. Vitens heeft praktisch alle waterwingebieden in eigen beheer, zodat we daar ook zelf de regie over hebben.”

Waterwingebied Hoge Hexel

Eén van die waterwingebieden ligt in Hoge Hexel, een oudere winning, die in 1964 startte. Bijna achttien hectare natuur, met daarin tien waterputten en een bedrijfsgebouw. De putten zijn tussen de twintig en zestig meter diep en liggen als kleine grasheuveltjes verspreid over het terrein. Zo’n 2,5 miljoen kuub per jaar wordt hierin aan de grond onttrokken en naar het productiebedrijf gepompt, waar het gefilterd wordt en naar de waterleidingen gaat voor gebruik door de inwoners van Hoge Hexel en regio.

Intensief agrarisch landschap

“Het bijzondere aan het gebied in Hoge Hexel is dat het een van de natuurlijke elementen is in een vrij intensief agrarisch landschap. We hebben hier afwisselend bosgebied, een klein stukje heide, een natuurakkertje en kruidenrijk grasland. En daarbinnen liggen de waterputten.”
Het grasland is aantrekkelijk kleurrijk met boterbloemen, pinksterbloemen en zuring. In het grasland is een poel uitgegraven. “De poel wordt gevoed door eigen spoelwater, heel goed grondwater dat vrijkomt bij het productieproces. Het oppervlaktewater in Nederland is heel voedselrijk geworden. We hebben veel last van nitraten; sloten die helemaal bedekt zijn met kroos, heel voedselrijk is en daaronder sterft alles af. Grondwater heeft dat niet omdat het heel voedselarm is, daarom is het geschikt voor natuurontwikkeling.”
Een poel met kikkers en veel kleine visjes. En karpers. Dat laatste is niet de bedoeling, zegt Bas. “De karpers zijn hierin uitgezet, maar die moeten eruit. Dit is geen visvijver.”

Bronbescherming

Hoge Hexel is één van de circa honderd waterwingebieden van Vitens. Goed voor drieduizend hectares aan natuur in de provincies Overijssel, Gelderland, Utrecht, Flevoland en Friesland. “Al onze waterwingebieden worden natuurlijk beheerd. De reden is dat we onze bronnen optimaal willen beschermen. Dat betekent geen bestrijdingsmiddelen en geen kunstmest. We kijken hoe we de biodiversiteit kunnen versterken”, vertelt Van den Dries. “We stellen hier natuurbeheerplannen voor op en kijken hoe gaat het met de terreinen, waar we heen willen, hoe we daar komen we daar, en hoe we het beheer daar op aanpassen.”

Biodiversiteit als filter

Biodiversiteit is belangrijk Vitens, stelt Bas. “De vegetatie die je hier ziet is ons eerste filter. Hoe meer variatie je daarin aanbrengt, hoe beter het is. Daarnaast weten we natuurlijk dat de biodiversiteit in Nederland behoorlijk achteruit is gegaan en nog gaat; als je dan een terrein als dit hebt, vinden we dat we aan het verbeteren van die diversiteit een bijdrage moeten leveren. Drinkwater produceren is waarvoor Vitens op aarde is, maar dat kun je niet zonder natuurbeheer. Een soort een-tweetje, bronbescherming en tegelijkertijd biodiversiteitbehoud.”

Natuurinclusief bouwen

In de plannen van Vitens is ruim twee jaar geleden het onderdeel natuurinclusief bouwen opgenomen. “In Hoge Hexel staat nog een voorbeeld van een oude productielocatie, gebouwd in een tijd waarin hierover nog geen beleid vastgesteld was. Op het moment dat je hier een grootschalige renovatie zou doen of nieuwbouw, wordt dat natuurinclusief gedaan. Dan kijken we hoe we daar het beste invulling aan kunnen geven. Dat kan variëren en ook een combinatie zijn van groene gevels, groen dak, groene inrichting van het terrein en het aanbrengen van verblijfplaatsen in het gebouw voor bijvoorbeeld vleermuizen of andere dieren.”

Natuurvrijwilligers welkom

“We willen graag weten wat groeit en leeft in een gebied. Welke plant- en diersoorten er zijn. Daar kunnen natuurvrijwilligers bij helpen door planten, vogels, insecten te monitoren. We hebben gebieden met veel vrijwilligers, maar ook enkele met weinig vrijwilligers. Daar zie we de verschillen ontstaan in data die je van een gebied hebt. Waar we blinde vlekken hebben zetten we onderzoeken uit, zoals een reptielenonderzoek en amfibieënonderzoek waar we momenteel mee bezig zijn.”
Mensen die interesse hebben om vrijwilliger te worden kunnen zich bij melden bij de klantenservice van Vitens en worden dan doorverbonden. “Ze kunnen de groep waarvoor ze zelf belangstelling hebben, monitoren. Of meehelpen in het beheer, zoals het schonen van poelen. Het zijn echt onze ogen en oren in het veld.”

Blauwgroen DNA

“We hebben een blauwgroen DNA”, stelt de ecoloog. “Vitens wordt altijd gezien als een drinkwaterbedrijf, maar drinkwaterbedrijven zijn ook terrein beherende organisaties, net als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.”
Waar mogelijk stelt Vitens haar waterwingebieden open. Zo ook in Hoge Hexel. “Dit gebied is een rustgebied voor heel veel dieren, en tegelijkertijd is het een gebied voor mensen om te beleven. Er liggen hier wandelpaden en fietspaden. We hebben ongelooflijk mooie gebieden. Het zou mooi zijn wanneer mensen dat meer gaan ontdekken.”