Gemeente Tubbergen wist al weken van dwang-optie bij aanwijzing azc Albergen

"Het kwam als een totale verrassing. We zijn overrompeld", zegt wethouder Ursula Bekhuis van Tubbergen als staatssecretaris Van der Burg (Asiel) op 16 augustus 2022 bekendmaakt dat hij hotel 't Elshuys in Albergen heeft aangewezen als toekomstig asielzoekerscentrum. Het is dan voor het eerst in Nederland dat het kabinet een gemeente passeert bij een opvangplek voor asielzoekers.

Albergen is in alle staten: avondenlang wordt er geprotesteerd bij het toekomstig azc. De gemeente en de staatssecretaris staan in alle media-aandacht die volgt lijnrecht tegenover elkaar.

Achter de schermen hebben de gemeente en het COA dan al maandenlang met elkaar gesproken over het Albergse hotel. Die gesprekken starten in april, waarbij het college van Tubbergen 'niet direct afwijzend' tegenover de plannen voor een azc staat. Maar al snel zijn er zorgen over het aantal asielzoekers dat het COA er wil onderbrengen: tweehonderd.

De gemeente wordt terughoudender, maar het COA zet door. Begin juni 2022 komt de 'dwang-optie' op tafel. "Aangekondigd dat als ze niet meewerken, dat dwang dan reëel is en ze dan hun regie kwijtraken", schrijft Joeri Kapteijns, bestuurder van het COA, in een interne memo. Kapteijns geeft aan dat het zijn voorkeur heeft 'om het vrijwillig te doen, waarmee een win-win situatie ontstaat'.
Een paar dagen later, op zaterdag 11 juni, schrijft Kapteijns aan collega's: "Ik heb de wethouder onder druk gezet om aanstaande dinsdag in het college een uitspraak te doen of ze mee willen werken aan asielopvang (...) Zo niet, dan heb ik aangegeven dat dwingend instrumentarium ingezet zou kunnen worden door het Rijk."

De gemeente meldt vervolgens op 21 juni dat het niet meewerkt aan de azc-plannen. "De gemeente is aangegeven dat als men niet wil meewerken, de mogelijkheid bestaat dat er dwang ingezet wordt vanuit het Rijk. Desondanks is de gemeente niet van standpunt veranderd", aldus het COA.

Ook de buurgemeenten van Tubbergen krijgen de 'dwangoptie' te horen, blijkt uit de documenten die RTV Oost opvroeg. "Een aantal omringende gemeenten heeft richting de staatssecretaris, het ministerie van Justitie en Veiligheid en/of het COA aangegeven op de hoogte te zijn van de casus en dwang in dit geval goed te kunnen volgen."
Op 18 juli wordt het proces van dwang door het COA in gang gezet. "Eens moet de eerste keer zijn. Het dwingend juridisch instrumentarium is nog niet ingezet. Het is van belang te weten of een en ander standhoudt", is te lezen in de interne memo. Nadelen worden er ook genoemd: "Het kan zijn dat zowel de gemeente Tubbergen als andere gemeenten de (juridische) loopgraaf in gaan."

Het COA krijgt begin augustus groen licht van de betrokken ministeries voor de verplichte aanwijzing. Op vrijdag 12 augustus 2022 is de verkoop van hotel 't Elshuys aan het COA een feit. Vier dagen later wordt Albergen landelijk nieuws.
Het toekomstig azc in Albergen staat vijf maanden later nog altijd leeg. "We hebben tegen elkaar gezegd dat we zorgvuldig en samen met omwonenden tot afspraken willen komen over de opvang in Albergen. Dat heeft tijd nodig gehad", zegt een woordvoerder van het COA. "Tegelijkertijd gaan we ervan uit dat we binnenkort, het streven is voor de zomer, de eerste asielzoekers in Albergen kunnen huisvesten."

De gemeente Tubbergen zegt in een reactie: "Het Rijk heeft de invoering van de dwangwet besproken, maar deze was op het moment dat dit speelde nog niet ingevoerd. De gemeente was in de veronderstelling dat wij in gesprek waren met het COA over een mogelijke oplossingsrichting."
De gemeente stelt dat 'er geen enkele dwang door het COA is toegepast in de contacten'. "Door de wethouder is aangegeven dat de gemeente de locatie niet geschikt vindt voor grootschalige opvang van asielzoekers."
In 't Elshuys werden afgelopen voorjaar al wel een aantal statushouders opgevangen. "Maar doordat er niet meer statushouders kwamen en doordat er sprake was van een andere investeerder in hotel ‘t Elshuys, was de gemeente in de veronderstelling dat het COA geen interesse meer had. Ze waren ook in gesprek met andere gemeenten, dus dat leek aannemelijk", zegt de woordvoerder.

RTV Oost diende op 29 augustus 2022 het WOO-verzoek in bij het COA. De documenten werden afgelopen dinsdag toegestuurd. Het COA wijt de lange termijn aan 'de werkdruk en het toegenomen aantal verzoeken in het kader van de WOO'.

(Artikel kwam tot stand door samenwerking met mediapartner RTV Oost)

Luister hier naar een bijdrage van Rutger Borgerink op Twente FM.