Aantal vrijwilligers neemt af; roep om vrijwilligers neemt toe

Uit de nieuwe landelijke cijfers van het CBS blijkt dat het aantal mensen dat vrijwilligerswerk doet, in 2021 verder gedaald. In dat jaar zei 39 procent in de afgelopen twaalf maanden zich tenminste één keer vrijwillig te hebben ingezet voor een organisatie of vereniging. Tien jaar eerder was dat nog 51 procent, en in 2020 44 procent.

De afname tussen 2020 en 2021 was vooral te zien bij vrijwilligerswerk op school, in het jeugdwerk en voor culturele verenigingen. Vooral mensen tussen de 15 en 35 jaar en 75-plussers zeiden in 2021 minder vaak dan het jaar ervoor dat ze zich als vrijwilliger hadden ingezet.
In de oudste leeftijdsgroep had in 2021 27 procent aan vrijwilligerswerk gedaan, een jaar eerder was dat 35 procent.

De leeftijdsgroepen 35 tot 55 jaar kenden altijd het hoogste aandeel vrijwilligers. In 2019 was dat nog rond de 55 procent, maar in 2021 is het afgenomen naar rond de 45 procent.
Net als in eerdere jaren zetten in 2021 relatief veel mensen zich in als vrijwilliger voor sportverenigingen (12 procent), maar wel minder dan in de twee jaren daarvoor.
Ook het aandeel vrijwilligers op scholen nam af: in 2021 zette 6 procent zich daar in, in 2019 was dat nog 11 procent.

Lastiger om aan vrijwilligers te komen

Jeanne Bekkema van de Generatietuin Wierden beaamt dat het lastiger is om aan vrijwilligers te komen. De stichting plaatste onlangs nog een oproep, ook al in verband met de nieuw aan te leggen kruidentuin. “Er meldden zich toch al snel twee mensen. We hopen op nog een aantal mensen meer; tussen de vijf en tien vrijwilligers zouden we nog wel kunnen gebruiken.”
Herenboeren Twente staat in de startblokken om een Herenboerderij in Twente, mogelijk Oldenzaal, te realiseren. “Per Herenboerderij zoeken we ongeveer 200 leden”, geeft Henry Otter van Herenboeren Twente aan. “Die leden kunnen ook als vrijwilliger meehelpen op de Herenboerderij, met schoffelen, zaaien en planten.”
Het Openlucht museum in Ootmarsum kan over maar liefst 110 vrijwilligers beschikken. De vrijwilligers zitten in een eigen werkgroep en geven zelf aan wat ze willen doen en hoe vaak ze mee willen draaien, vertelt Rob Meijer. “De een komt eens per week, de ander twee keer. Vrijwilligerswerk heeft ook een beetje een maatschappelijke functie.”
Bas Breukers en Elsemiek de Vries organiseerden deze zomer het festival Onder de Oale Toarn in Losser. Voor dit kortdurend project waren genoeg vrijwilligers beschikbaar. “Familie, vrienden en verenigingen hielpen mee. Het is wel werken, maar het is ook de bedoeling dat ze zelf ook genieten van het evenement. Met die insteek waren ze allemaal wel bereid om te helpen.”

'Je ziet een verschuiving'

De trend die zich landelijk afspeelt is ook merkbaar in onder andere Losser. Christina ten Klooster, coördinator vrijwilligerswerk van Fundament, geeft aan dat de spoeling, ten aanzien van beschikbare vrijwilligers, dunner geworden is. “Zorgorganisaties en verenigingen vissen in dezelfde vijver, maar er zijn steeds minder mensen beschikbaar.“
“Je ziet ook een verschuiving. Oudere mensen die veel vrijwilligerswerk deden, vallen nu uit vanwege hun leeftijd en zijn zelf de doelgroep geworden.

Minder aanwas

“Aanwas van vrijwilligers is minder doordat de zorg toeneemt en er voor zorgbehoevenden steeds meer een beroep wordt gedaan op familie. En op deze groep wordt ook een beroep gedaan om meer te gaan werken.”
Mensen gaan nu ook op latere leeftijd met pensioen. “Als ze met pensioen zijn, en nog vitaal zijn, willen ze vaak wel vrijwilligerswerk doen, maar zich niet meer vastleggen op bepaalde dagen en tijden. Want men wil ook reizen en op de kleinkinderen kunnen passen. En de moeders die eerder vrijwilligerswerk op de school deden, werken nu.”

Voor korte klussen willen vrijwilligers zich wel melden, weet Ten Klooster. “Voor bijvoorbeeld het inrichten van een locatie voor vluchtelingen krijg je genoeg mensen bij elkaar. Ook als vrijwilligers hun eigen tijd in mogen delen, is het wat makkelijker.”

Het probleem is dat de grote groep oudere vrijwilligers, die lange jaren vrijwilligerswerk deed, waar verenigingen en besturen op draaiden, nu stopt. Die groep wordt door allerlei oorzaken niet aangevuld. “Het zijn ontwikkelingen van deze tijd. Er zou een nieuwe, jongere groep vrijwilligers aangeboord moeten worden. De vraag is of die beschikbaar is.”