Duits gijzeldrama bij Oldenzaal op Netflix

Het 'Gladbecker gijzeldrama' is het meest indrukwekkende moment uit de bijna 40-jarige carrière van de Oldenzaalse journalist Felix Nijland (64): "Wat wil je ook als je vanaf een meter of tien ziet hoe een jong meisje door haar gijzelnemer een pistool tegen de keel wordt gezet." De ronduit krankzinnig verlopen gijzeling is sinds kort te zien in een documentaire op Netflix.

(Dit artikel kwam tot stand dankzij samenwerking met onze mediapartner RTV Oost)

Nee, hij heeft de documentaire - gemaakt aan de hand van authentieke opnames uit die tijd - zelf niet gezien. Felix Nijland kijkt nu eenmaal nooit Netflix. En nee, ook voor de gijzeldocu heeft hij geen uitzondering gemaakt. Omdat-ie het de afgelopen tijd drukker heeft met hele andere zaken, waaronder zijn eigen gezondheid. "Maar dat gaat nu gelukkig weer goed. Niettemin, ik had dus de laatste tijd wel wat anders aan m'n kop."

Tot in detail

En feitelijk gezien hoeft hij de docu ook helemaal niet te kijken. Want hoewel het intussen alweer een kleine 35 jaar geleden is, weet hij de meeste feiten en ontwikkelingen rond die gijzeling nog tot in detail uit zijn geheugen op te diepen. Het was de zomer 1988, de zomer waarin het Nederlands Elftal zich liet kronen tot nieuwe Europees kampioen. Een toernooi dat in Duitsland werd gehouden, de erfvijand van weleer: in het hol van de leeuw dus. Maar het was ook de zomer van dat ronduit bizarre gijzeldrama.

Niets ontziende criminelen

Het zijn de twee nietsontziende criminelen Hans-Jürgen Rösner (31) en Dieter Degowski (32), die op dinsdag 16 augustus een bank in het Duitse Gladbeck overvallen. Rösner is op dat moment voortvluchtig op verdenking van meerdere roofovervallen. Als het duo wordt overlopen door de politie neemt het twee bankemployés in gijzeling, waarop een lange klopjacht ontstaat. Maar niet voordat de twee eerst snel nog even Rösners vriendin Marion Löblich oppikken.

"Ik had die avond de hele avond bij Boeskool is Lös gestaan (de stadsfeesten van Oldenzaal, red.) en was rond één uur thuis", vertelt Felix Nijland, een kleine veertig jaar verslaggever voor regiokrant De Twentsche Courant Tubantia. "Eenmaal thuis werd ik even later gebeld door onze fotograaf Jan Kienhuis. 'Felix, de bus komt onze kant op', wist hij te vertellen."

Het Hulsbeek

De bus duikt inderdaad op. In de buurt van recreatiegebied Het Hulsbeek om precies te zijn. Een gebied dat Nijland op zijn duimpje kent. "Ik reed er naartoe en belandde eerst nog in een enorme file van Duitse politie en pers. Een halve kilometer aan auto's." Als de bus halt houdt, wordt meteen de weg aan beide kanten afgesloten. "Maar via allerlei binnendoor weggetjes wisten we de bus tot op zo'n dertig, veertig meter te naderen. De fotografen Jan Kienhuis, intussen overleden, Carlo ter Ellen en ik."

Veel is er aanvankelijk niet te zien. Het blijft aardedonker in de bus met slechts af en toe het schijnsel van een oplichtende sigarettenaansteker. Van dichtbij zijn ze er getuige van hoe vervolgens een arrestatie-eenheid de bus omsingelt. "Maar ze durfden het niet aan om in te grijpen. Het was pikkedonker en het risico met al die passagiers was gewoon veel te groot."

Doldwaas mediacircus

De gijzelnemers eisen een vluchtwagen. Het wordt een BMW 735i, voorzien van Nederlands kenteken. Wat de daders echter niet weten is dat de auto is volgehangen met allerlei volgapparatuur zodat de politie de vluchtwagen op de voet kan volgen. De bankrovers nemen twee jonge vrouwen - passagiers uit de bus - mee en zijn heel duidelijk: als de politie ook maar enige actie onderneemt, zullen ze worden doodgeschoten.

Sensatiejournalistiek

De rol van de journalisten komt ook in de Netflix-docu uitgebreid aan de orde. Er is felle kritiek op dit sterk staaltje van Duitse sensatiejournalistiek.
De verslaggevers wordt verweten de gijzelnemers een podium te hebben geboden. Bovendien lopen de journalisten met hun voortdurende aanwezigheid de Duitse politie voortdurend voor de voeten. Een fotograaf vraagt Degowski om zijn pistool nog eens tegen de keel van gijzelaar Silke Bischoff kan houden. Voor het perfecte plaatje. En het slachtoffer wordt, zittend op de achterbank, geïnterviewd. Gevraagd of ze bang is dat ze het niet zal overleven. Sommige radio- en tv-verslaggevers gaan zelfs in op de uitnodiging van de gijzelnemers om in de vluchtwagen plaats te nemen. Een reporter stapt in en rijdt mee om het duo een vluchtroute te wijzen.

Tegelijk zijn het journalisten die enkele gijzelaars vrij weten te krijgen en zijn het diezelfde journalisten die de Italiaanse passagier Emanuele di Giorgi (15) zwaargewond afvoeren. Dat gebeurt op een parkeerplaats, waar even daarvoor enkele passagiers worden vrijgelaten, maar waar ook Rösners vriendin wordt gearresteerd als ze naar het toilet wil. De gijzelnemers zijn furieus en eisen haar onmiddellijke vrijlating. Zo niet, dan zal iedere vijf minuten een gijzelaar worden doodgeschoten.
Als de jongen van Italiaanse komaf zijn negenjarige zusje probeert te beschermen, schiet Degowski hem door het hoofd. De verslaggevers slepen het slachtoffertje uit de bus. Al schromen ze niet zijn hoofd nog even pontificaal richting de camera's te houden. De jongen bloedt uiteindelijk dood. Waarop de bus koers zet richting Oldenzaal.

'Absurdistische taferelen'

"Het waren ronduit absurdistische taferelen", kan Felix Nijland zich er tot op de dag van vandaag over verbazen. Journalist Felix Nijland deed bij RTV Oost eerder zijn verhaal:



Het leidt tot een uitspraak van de Duitse Raad voor de Journalistiek, waarin dergelijke interviews bij gijzelingen worden afgekeurd en dat het niet de taak van journalisten is om te bemiddelen in dergelijke situaties. Bij Oldenzaal mogen - op twee jonge vrouwen na - alle passagiers de bus verlaten. De Duitse gijzelaars worden opgevangen in Nederland, waarna ze uiteindelijk per touringcar worden teruggebracht naar de Heimat. Een aantal van hen voor de rest van het leven getraumatiseerd.

Geen pardon

De dreigementen van de twee gangsters dat ze hun gijzelaars wat zullen aandoen, blijken bepaald geen loze woorden als een speciale eenheid van de Duitse politie ter hoogte van Keulen ingrijpt en de BMW van de weg rijdt. Rösner schiet zonder pardon de 18-jarige gijzelaar Silke Bischoff dood. Haar vriendin weet te ontsnappen door in een sloot te springen. In totaal vallen er rond de gijzeling drie dodelijke slachtoffers te betreuren.
Behalve Silke Bischoff en Emanuele di Giorgi komt een Duitse agent om het leven als hij en zijn collega tijdens een achtervolging met hun politiewagen frontaal op een vrachtwagen klappen; de collega raakt gewond. "Het waren echt twee gewetenloze criminelen", weet Nijland. "Ze bracht hun jeugd in internaten door en groeiden op voor galg en rad." Het hele gijzeldrama heeft dan 54 uur geduurd.

Levenslang

De twee gangsters krijgen levenslang, maar halen jaren later nog uitgebreid het nieuws. Rösner omdat hij in de gevangenis wil trouwen met een penvriendin, Degowski omdat hij een gratievezoek heeft ingediend en die later ook krijgt. In 2018 wordt hij na dertig jaar detentie op vrije voeten gesteld: wegens goed gedrag, zoals dat heet.
"Die leidt nu ergens een anoniem bestaan", aldus Nijland. Rösners vriendin Marion Löblich krijgt negen jaar cel, waarvan ze er zes uitzit. Of hij de Netflix-serie gaat bekijken? Nijland reageert niet echt enthousiast. "Ik wist van het bestaan van die docu. Kreeg er laatst een appje over." Maar Nijland heeft zo zijn eigen herinneringen aan de gijzeling. "Toen die vluchtwagen wegreed, bevond ik me op een meter of tien. En ik zie nog zo voor me hoe die gijzelnemer dat meisje het pistool op de keel zette. En dat beeld zal ook wel nooit meer weg gaan."