Bosnië en twee keer Afghanistan voor veteraan Willy Bruns: 'Al die jaren opbouwen…'

Terwijl de koffie loopt, begint Bruns in zijn woonplaats Noord Deurningen aan zijn verhaal. Aan de hand van verschillende krantenberichten, foto's en zijn vele herinneringen over die tijd laat hij zien wat hij in de drie periodes in het buitenland heeft gedaan. De eerste keer dat hij uitgezonden werd – in 2000, naar Bosnië - hield hij zich met allerlei zaken bezig. Het land moest opnieuw opgebouwd worden na de Bosnische Burgeroorlog. Hij zat ongeveer drie maanden in het land.

Groot volleybaltoernooi in Bosnië

In zijn vrije tijd hield Bruns zich bezig met één van zijn hobby's: volleybal. "Ik zat in het gebied van de Servische, Kroatische en Bosnische mensen", begint Bruns zijn verhaal. "Ik wilde proberen om die groepen weer met elkaar te verbinden, na alles wat er was gebeurd. Daarom begon ik met het geven van volleyballessen, elke zondag. Dat heb ik drie maanden gedaan. Op Tweede Paasdag hebben we destijds een eindtoernooi gehouden, met al die groepen samen."

Het toernooi was een grote gebeurtenis en ging met de nodige voorzorgsmaatregelen gepaard. "Dat was een hele toestand, de hele NAVO-top was in rep en roer. De helikopters stonden klaar, mocht er iets gebeuren. En vooraf was de inlichtingendienst er al geweest om te kijken of er verdachte activiteiten waren. Een jaar daarvoor was er namelijk een handbaltoernooi georganiseerd, maar toen werd er uiteindelijk met handgranaten gegooid."

Een jaar ervoor werd er uiteindelijk met handgranaten gegooid

Het volleybaltoernooi was een groot evenement in Bosnië. "Onze persvoorlichter was ermee bezig en de Bosnische televisie was erbij. Er werd echt publiciteit aan gegeven. Als je zoiets doet, dan moet je het ook goed aanpakken", vervolgt Bruns, die met een fijn gevoel terugkijkt naar zijn periode in het land. "Dat was een geweldige tijd, ik heb er echt van genoten."

Eerste keer naar Afghanistan

Bruns werd in totaal twee keer uitgezonden naar Afghanistan. In 2006, de eerste keer, zat hij gestationeerd in het noorden van het land. "De vlucht van Kaboel naar Noord-Afghanistan, een tactische vlucht noemen ze dat dan, die ging niet van A naar B. Constant met rare bewegingen, puur om niet onderschept te worden door raketten."

Eenmaal aangekomen in het noorden van het land kreeg Bruns de schone taak om met de lokale bevolking en de autoriteiten een plek aan te wijzen waar een nieuwe school gebouwd moest worden. "De bouw van die school lag al zes maanden stil, dat kwam door een discussie over de wie er nou de eigenaar was van de grond. Hier in Nederland is dat allemaal prima geregeld, maar daar niet. Iedereen probeerde er geld voor te krijgen."

Bruns ging in overleg met alle betrokkenen. Daar ging wel wat voorbereiding aan vooraf. "Ik had voor mezelf eerst een plan van aanpak gemaakt. Bij de eerste afspraak, om over die grond te praten, was ook de gouverneur aanwezig. Die gaf aan dat de bouw van de school écht noodzakelijk was. Toen heb ik hem meteen gevraagd: oké, dan krijgen we dus geen gedonder met de grond? Er wordt niets betaald, aan wie dan ook. We gaan op deze plek bouwen. Als dat akkoord is, krijgen jullie 100.000 dollar om die school te realiseren."

Er wordt niets betaald, aan wie dan ook. We gaan op die plek bouwen

Een aanbesteding werd gedaan en vervolgens moest er een keuze gemaakt worden voor een aannemer. Daar nam Bruns samen met de andere betrokkenen een middag de tijd voor en toen werd er een beslissing genomen. "Iedereen verbaasde zich", lacht Bruns. "Het had een halfjaar stilgelegen, omdat ze niet wisten hoe ze het aan moesten pakken. En vervolgens was het binnen een paar weken geregeld. Echt een mooie klus."

Afghanistan 2.0

Met een goed gevoel keerde Bruns terug naar Nederland. Drie jaar later begon het toch weer te kriebelen: hij ging voor de tweede keer naar Afghanistan. "Ze hadden me al langere tijd gevraagd of ik niet nogmaals naar Afghanistan wilde. Dat was echter precies in de tijd dat we hier in Noord-Deurningen bezig waren met de bouw van het Kulturhus De Mare. Ik was projectleider en het is toch een complex van 1,7 miljoen euro… Toen dat bijna afgerond was, kon ik naar Afghanistan."

Waar Bruns de eerste keer in het noorden van het land zat, werd het de tweede keer wat gevaarlijker. "Ik zat in Tarin Kowt, net naast Kamp Holland. We gingen daar barakken bouwen voor het Afghaanse leger. Het was mijn werk om toe te zien dat de kwaliteit goed was. Ik was adviseur van een Amerikaanse generaal en ging over het technische verhaal."

Taliban lag op de loer

Zijn periode in Tarin Kowt was echter niet zonder gevaar. De Taliban lag telkens op de loer. "Ik hoorde op een ochtend dat er die nacht raketten binnen waren gekomen op het kamp. Ik had niets gehoord… Het kamp is zó groot, er zit zelfs een vliegveld op. Die raketten kwamen ergens terecht, die waren nog niet zo nauwkeurig. Ze hadden ook zomaar op jouw barak terecht kunnen komen…"

Het gevaar kwam wel erg dichtbij toen sergeant-majoor Mark Leijsen, met wie Bruns samenwerkte in Tarin Kowt, om het leven kwam na een aanslag van de Taliban. "Van elke militair wordt er een contactenlijst gemaakt, voor het geval er iets gebeurt. Ik stond op Mark zijn lijst. De kolonel belde me op, hij noemde wel tien keer Mark zijn naam. Het drong niet tot me door. De daaropvolgende dag heb je het er met collega’s over en toen kwam ineens het besef…"

De kolonel belde me op, hij noemde wel tien keer Mark zijn naam. Het drong niet tot me door

Er knapte iets bij Bruns. "Op een gegeven moment dacht ik: het is klaar. Ik heb mijn vrouw gebeld en zei: ik kom weer naar huis. Ik ben naar de chef gegaan, heb mijn verhaal verteld. Hij zei: ga maar. Het is onvoorstelbaar. Je zit met 1.500 Nederlanders daar, maar Mark was één van de zes personen met wie ik elke ochtend in een briefing zat. Het greep me echt aan, hakte er flink in."

Taliban neemt de macht over

De huidige situatie in Afghanistan grijpt Bruns aan. Al die jaren van opbouwen, investeren en het trainen van het Afghaanse leger, lijken teniet gedaan. "Dan heb je je daar die jaren uitgesloofd om dingen voor elkaar te krijgen… Zelfs een speciaal kamp neergezet voor het Afghaanse leger. Ze hebben wel even strijd geleverd, maar uiteindelijk de wapens neergelegd. Sommige militairen zijn gevlucht, anderen zijn overgelopen. Ze boden in ieder geval geen weerstand."

Dat het Afghaanse leger zich vrij gemakkelijk overgaf, verbaast Bruns niet. "Daar kregen we tijdens onze eerste trainingen, in 2006, al informatie over. De Afghaan… Wanneer je ze geld geeft, is het prima. Als je dat niet meer doet en er komt iemand die dat wél doet, dan is het klaar. Dan lopen ze over. Dat is precies wat er nu gebeurd is met de Taliban."

En bij het geld, daar ging het volgens Bruns mis de afgelopen tijd. "De militairen kregen geen salaris meer. Dat bleef allemaal in Kaboel hangen. Het land is corrupt: ze hebben niet de structuur die nodig is. De hoge heren doen aan zelfverrijking, waardoor het geld in de top blijft hangen en niet terechtkomt bij de militairen."

Presentaties voor de jeugd

Bruns heeft zijn best gedaan om de situatie in het land te verbeteren en daar blijft hij trots op. Hij probeert de jeugd mee te geven wat de militairen allemaal deden in Afghanistan. "Mijn doelstelling was om een bepaalde bijdrage te leveren, om iets te doen voor de bevolking daar", aldus Bruns, die voor de coronaperiode vaak bij scholen langsging om over zijn avonturen te praten. "Ik probeer ze altijd duidelijk te maken dat er echt gevaar schuilde in zo'n uitzending. Ik heb er een presentatie van gemaakt, vertel ze de verhalen en stel de jongeren ook vragen. Om ze toch dat besef te geven van hoe het er daar aan toe ging."