Boeren vochten voor hun bedrijf, voor hun gezin

De Boerenopstand in Tubbergen is vijftig jaar geleden. Maar vergeten is die nog niet. “Het ging de boeren om het intact houden van hun bedrijf, om brood op de plank”, vertellen Sien Niemeijer en haar dochter Josefien, die de strijd van nabij meemaakten. Twente FM kwam op bezoek op de boerderij in Langeveen.

Heide werd cultuurgrond

De boerderij staat nog op dezelfde plek als toen, met rondom het erf de hectares land. Ooit heidegebied, maar door overgrootouders van Josefien Roek-Niemeijer ontgonnen, eigenhandig. “Dit land was nog heidegrond toen het aangekocht werd. Het huis werd midden op de kavel gezet. Dan was het makkelijker om het met schop en kruiwagen te ontginnen.”

Het werd een gemengd veeteeltbedrijf met koeien, varkens, kippen, landbouw en met een moestuin. Na de oorlog nam Hendrik Niemeijer het over, trouwde met Sien en het gezin kreeg vier kinderen, waaronder Josefien, die als tienjarige de ruilverkaveling en de boerenopstand mee beleefde. “Pa handelde er nog bij, hij kocht mestvarkens en biggen op.”

Actiecomité

Dat er een ruilverkaveling voor Tubbergen in de maak was, was bij de boeren wel bekend. “Ze wisten wel dat er wat speelde, maar wat precies werd duidelijk toen in 1971 de plannen gepresenteerd werden.”
Dat jaar werd de ruilverkaveling een belangrijk gespreksonderwerp in de boerderij aan de Rouweweg. Ook al omdat Hendrik Niemeijer namens de tegenstanders van de ruilverkaveling uit Langeveen in het actiecomité zat.
Dat actiecomité keerde zich onder andere tegen de stemprocedure: wie niet kwam stemmen, werd geacht voor te zijn. De boeren waren ook tegen omdat ze vijf procent van hun grond moesten inleveren voor recreatie en mee moesten betalen aan de ruilverkavelingskosten.

Aan de keukentafel

Aan de keukentafel bij Niemeijer werden vergaderingen gehouden. “Wij als kinderen moesten dan naar de voorkamer. Maar je hoorde het wel, want daar kwam emotie los. We keken wel eens voorzichtig door de kier van de deur, maar dan ging het er soms zo heftig aan toe dat we niet wisten hoe gauw we de deur weer dicht moesten doen.”
Interessant was het ook; niet alleen de schrijvende pers, ook Panoramiek van de NOS kwam bij Niemeijer over de vloer. “Ik weet nog onder welke boom mijn vader stond bij de opnames”, vertelt Josefien.

Twee jaar uitstel?

Het actiecomité stelde voor de ruilverkaveling twee jaar uit te stellen, om zo te overleggen. De boeren wilden zeggenschap in de plannen, er proberen samen uit te komen. Maar zowel rijk als provincie gingen daar niet op in. De eerste stemming in juni ging niet door.

Tweede stemming

Er werd een tweede stemming gepland op 21 december 1971. De stemming onder de boeren werd steviger. Het actiecomité had als plan om een geweldloze barricade van boeren te vormen, rug aan rug, zodat er niet een stem uitgebracht zou kunnen worden.

Toen echter een witte tent gebouwd werd, die afgezet werd met dranghekken en prikkeldraad, raakten de gemoederen verhit. Het verzet werd grimmiger dan alleen rug aan rug. Josefien: “Het verzet was gevoelsmatig, het kwam uit de tenen. Politie, dranghekken, prikkeldraad: het herinnerde aan oorlogstijd.”

De boeren verzamelden zich die dinsdag om 12.00 uur op de markt en vandaar trokken ze, boer aan boer, het Twents volkslied zingend, op naar de tent op de es. Daar kwam het tot confrontatie. De enorme inzet van de politie werd begroet met het roepen van ‘Sieg Heil’. Een giertank werd ingezet, stenen vlogen door de lucht, en braken brandjes uit, in het gemeentehuis bleef geen raam meer heel.
Sien beleefde die dag mee in Tubbergen, zag dat het burgemeestershuis in brand gestoken werd. De kinderen waren ondergebracht bij familie, voor hen was het een angstige dag.

Plan formeel aangenomen

Van de 2938 mensen die mochten stemmen, brachten er 27 hun stem uit: 15 voor en 12 tegen. Doordat de niet-stemmers bij de ja-stemmers werden gerekend, werd de ruilverkaveling formeel aangenomen.
Uitgevoerd werd de verkaveling nooit, het plan werd door de provincie in de ijskast gezet en in 1985 formeel afgesloten.

Voor brood op de plank

De vraag of de boeren relschoppers waren, wordt door de Niemeijers met een nadrukkelijk ‘nee’ beantwoord. “Ze vochten voor hun bedrijf om dat intact te houden. Voor brood op de plank voor hun gezin. Ze waren er niet om rellen te schoppen. Het ging ergens over.”
Het boerenverzet had resultaat. “De stemprocedure werd gewijzigd. En doordat deze ruilverkaveling niet plaatsvond is het authentieke Twentse karakter van de gemeente Tubbergen bewaard gebleven.”

De boerderij van de familie Niemeijer staat er nog steeds, het land is intact gebleven. “We hebben geen koeien meer, daarvoor in de plaats kwamen varkens”, vertelt Sien. Haar zoon heeft de boerderij overgenomen.
Voor Josefien had deze toestand een andere uitwerking. “Je bent tien en dan maak je dat mee. Daar ga je over nadenken. Zo ben ik in de politiek gekomen.” Ze was zestien jaar actief bij Gemeentebelangen/VVD en was een aantal jaren fractievoorzitter. “En dat kwam met name door de ruilverkaveling.”