Enschede werkt aan 'Twentse deal' voor asielzoekerscentra, crisisopvang vliegveld langer open

De Enschedese gemeenteraad praat op 26 juni over het al dan niet openen van een permanent azc. Centraals staat dan het aanbod van de gemeenteraad voor 550 opvangplekken en de reactie van de staatssecretaris van Asielzaken daarop. Het contract met het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) voor de crisisopvang in de vertrekhal loopt 1 juli af. In een brief aan de raad laat burgemeester Roelof Bleker weten dat een besluit over de verlenging hiervan niet kan wachten op de raadsvergadering vanwege inhuur van personeel. Het valt onder zijn bevoegdheden om de opvang met vier maanden te verlengen.

Harde voorwaarden

Ondertussen is de grote vraag wat de gemeenteraad eind deze maand gaan oordelen. Het asielaanbod uit maart kwam tot stand onder keiharde voorwaarden ('take it or leave it') die met name voor coalitiepartijen Burgerbelangen en VVD en in zekere zin ook het CDA belangrijk zijn. De steun van (één van) deze partijen is van cruciaal belang om een raadsmeerderheid voor een vorm van grootschalige asielopvang te krijgen.

Uit de reactie van staatssecretaris Eric van der Burg blijkt echter dat het kabinet en het COA maar zeer beperkt tegemoet komen aan het eisenpakket. Aan de belangrijkste voorwaarden uit het asielaanbod, een ruimhartige vergoeding voor sociale problematiek in de stad en een keihard maximumaantal asielzoekers, kan of wil de staatssecretaris niet voldoen.

Een Twentse deal

Als alle raadsfracties zich aan hun eerder uitgesproken standpunten houden, zal er eind deze maand een kleine meerderheid tegen het vrijwillig aanbieden van een permanent asielzoekerscentrum stemmen. Conform de afspraken in de motie zou Enschede daarmee elke vorm van vrijwillige opvang afwijzen. Daaronder valt ook verlenging van de huidige crisisnoodopvang op het vliegveld.

Maar tussen de regels in de antwoordbrief van de staatssecretaris sijpelt een andere routeoptie. Van der Burg wil zich niet schikken naar een maximumaantal voor Enschede specifiek, maar laat doorschemeren dat er op regionaal of provinciaal niveau eventueel wel een deal mogelijk is. Die handschoen lijkt te zijn opgepakt door het college van B&W.

'In de geest van de aangenomen motie (...) blijft het college zich in regionaal verband de komende periode inzetten om te onderzoeken in hoeverre er op regionaal of provinciaal niveau een bestuursovereenkomst met de staatssecretaris en het COA kan worden gerealiseerd', schrijft de burgemeester. Met andere woorden: Enschede probeert aan de Twentse Regietafel Asiel, waaraan de veertien gemeenten zitten, de handen op elkaar te krijgen voor een gezamenlijk aanbod waarvan de 550 plekken in Enschede een onderdeel zijn. De opgave voor deze regio is 2200 opvangplekken per 1 januari 2024.

Selectieve opvang 'onaanvaardbaar'

Tijdens de commissievergadering op 19 juni worden raadsleden bijgepraat over de stand van zaken in het regionale proces. Hoe dan ook: over één van de eisen uit de motie van de Enschedese gemeenteraad valt niet te onderhandelen. In zijn laatste brief aan alle gemeenten (d.d. 6 juni) schrijft de staatssecretaris onomwonden dat selectieve opvang van asielzoekers geen optie is.

'Het Rijk vindt doelgroepbeperkingen bij de asielopvang onwenselijk en gezien de druk op de opvangcapaciteit onaanvaardbaar', aldus Van der Burg. Het uitsluiten van zogeheten veiligelanders of alleenstaande mannen is dus geen optie. 'Op dit moment staan er bedden leeg als gevolg van dergelijke beperkingen.'

Kleinschali

Mocht de gemeenteraad eind juni besluiten om - binnen de Twentse regietafel - geen asielzoekersopvang aan te bieden bij het Rijk, dan kan er in de toekomst mogelijk een aanwijzing (soort dwangverplichting) vanuit het kabinet komen. Daarvoor is een wetswijziging nodig, die nog wel door het parlement moet.

In zijn laatste brief kondigt Van der Burg overigens ook kleinschalige opvangcentra (max. 50 personen) aan waar asielzoekers tijdelijk worden opgevangen. Het kabinet wil onderzoeken of de huidige crisisnoodopvangcentra die na 1 juli 2023 doorgaan (zoals die in de vertrekhal op het vliegveld) daarvoor inzetbaar zijn.