Enschede nadert financieel ravijn, maar wil nog niet bezuinigen: 'Dit is een signaal naar Den Haag'

In het Enschedese stadhuis zit een tevreden wethouder Financiën. De penningmeester van het college is erin geslaagd om een plan voor te leggen waarbij er in ieder geval in 2024 niet bezuinigd hoeft te worden. Dat plan heet de zomernota en is in feite een financiële stand van zaken, waarbij ook de contouren van de gemeentebegroting voor de komende jaren wordt geschetst.

Inflatie en personeelstekort

Het zijn uitdagende tijden. Het beleid van de Europese Centrale Bank - het massaal opkopen van staatsschulden - heeft de laatste jaren de inflatie in de Eurozone flink aangejaagd. Sinds de coronajaren en de oorlog in Oekraïne zijn de prijsstijgingen verder doorgeschoten. Dat is ook terug te zien in het huishoudboekje van de gemeente Enschede: alles wordt duurder. In 2024 gaat het college uit van aanhoudend hoge inflatie, wat leidt tot een extra kostenpost van zo'n 18,5 miljoen euro.

Voor een deel wordt de gemeente door het Rijk gecompenseerd voor interne loonkosten- en prijsstijgingen. Maar ook de tarieven voor jeugdzorg, pleegzorg, huishoudelijke hulp, openbare verlichting en wegenbeheer stijgen. Bovendien heeft de huidige economische situatie ook andere gevolgen: het is steeds moeilijker om vacatures in te vullen, waardoor er werkzaamheden blijven liggen.

Op gebied van handhaving en bouwplannen is dat nu al het geval. Maar het is niet uit te sluiten dat er ook op andere terreinen personeelsproblemen ontstaan. "Zodra het de prioriteiten in ons beleid raakt, zal ik dat aan de gemeenteraad voorleggen", aldus wethouder Marc Teutelink.

Ravijnjaren

Grotere problemen worden verwacht in 2026 en de jaren daarna. Een bezuiniging op het gemeentefonds zorgt ervoor dat alle gemeenten in Nederland tegen forse tekorten aanlopen. In Enschede gaat het om een korting van zo'n 30 miljoen euro op de bijdrage vanuit het fonds. Wethouder Teutelink noemt het ook wel de 'ravijnjaren'. En dat is best toepasselijk. Zonder maatregelen (terugdraaien van de korting op het gemeentefonds of fors bezuinigen) heeft Enschede in 2029 geen geld meer in de spaarpot en is de gemeente 'failliet'.

Dat alle gemeenten in Nederland hiermee te maken hebben, sterkt de wethouder, die in zijn tijd als raadslid van Burgerbelangen ooit al eens voorstelde om met de hele gemeenteraad met de bus naar Den Haag te gaan om actie te voeren. Dat is er nooit van gekomen. "Maar nu gaan we naar Den Haag met alle gemeenten. Dat is een duidelijk signaal", zegt hij.

Met andere gemeenten is ook afgesproken om de verwachte tekorten niet in te vullen met bezuinigingen. De begroting laat dus dikke rode cijfers zien in 2026 en 2027. "Zo willen we Den Haag laten zien wat er aan de hand is." Als er niets aan de plannen met het gemeentefonds verandert zal Enschede over een jaar toch moeten nadenken over rigoureuze bezuinigingen. "Maar er wordt binnen de VNG ook nagedacht over het teruggeven van taken aan het Rijk", zegt Teutelink. In het verleden hebben gemeenten extra taken gekregen op gebied van Wmo, jeugdzorg, duurzaamheid en meer.

Elke euro goed besteden

Vooralsnog zit Enschede dus in een bijzondere fase. De gemeente bevindt zich in ogenschijnlijk rustig vaarwater, maar in de verte doemen de donkere wolken van een naderende economische recessie en een fikse bezuiniging op het gemeentefonds op.

Juist in deze fase wil het college goed nadenken of elke euro die wordt uitgegeven ook goed wordt besteed. "De focus ligt voor ons op de groenambitieplan, kansengelijkheid, cultuur en evenementen", legt de wethouder uit. Dat geldt overigens ook voor een aantal nieuwbouwprojecten, zoals Horstmanpark, Cromhoff en Eschmarkerveld.

Een stad waar het prettig wonen en vertoeven is, trekt mensen aan en dat levert geld op. Zo is de gedachte hierachter. En door vanaf 2025 jaarlijks maar liefst 3 miljoen euro vrij te spelen voor kansengelijkheid, hoopt het college armoede - en oorzaken die daaraan ten grondslag liggen - al in de kiem te smoren. Dat zou een nieuwe generatie Enschedeërs al op jonge leeftijd meer kansen moeten bieden.

Redding ijsbaan

Ook maatschappelijke voorzieningen kunnen rekenen op bijdragen. Binnen dit kader kan ook de redding van IJsbaan Twente worden gezien. De toekomst van de schaatshal aan het Colosseum is al enige tijd onzeker. Om een faillissement te voorkomen en de ijsbaan het komende seizoen (oktober-april) open te houden, deden veel Twentse gemeenten een vrijwillige bijdrage.

De meeste gemeenten hebben aangegeven dat die bijdrage echt eenmalig is, waardoor het voor de periode na 2024 opnieuw de vraag zou worden: draait Enschede alleen op voor de kosten of gaat de ijsbaan noodgedwongen dicht?

Met het inboeken van een jaarlijkse exploitatiebijdrage is daar nu antwoord op gegeven: de gemeente redt de ijsbaan. Uit een onderzoek, dat nog niet gepubliceerd is, zou blijken dat er flink bespaard kan worden op de exploitatie. Vanaf 2027 zou dan nog in totaal 350.000 euro nodig zijn (tegen 600.000 euro nu).