Bijenteeltvereniging Hengelo bezorgd over afname bijen: 'Bestuiving van gewassen komt in gevaar'

Biodiversiteit

Het aantal bijensoorten daalt wereldwijd en dat is een regelrechte bedreiging voor de voedselproductie. Oorzaken zijn onder meer gebrek aan voedsel, te weinig nestgelegenheid en het gebruik van pesticiden. Het belang van bestuivende insecten is groot, dat realiseert de gemeente Hengelo zich ook. Die heeft vijf jaar geleden het "bijen-convenant" getekend, waar bijvoorbeeld in staat dat bepaalde bestrijdingsmiddelen zijn verboden en dat groenstroken niet te snel gemaaid mogen worden. Dit moet bijdragen aan meer biodiversiteit en een beter klimaat voor bestuivende insecten.

Bijentuin

Bestuurslid Bert Geverink van Bijenteeltvereniging Hengelo geeft met plezier een uitgebreide rondleiding door de verrassend grote tuin aan de Landmansweg. "Wij willen het imkeren bevorderen en zorgen dat imkers plezier beleven aan het houden van bijen." In de tuin van de vereniging staat een groot bijenhotel voor wilde bijen, ook wel solitaire bijen genoemd. "De wilde bijen die we hier in een insectenhotel verzorgen, hebben het extreem zwaar. Vroeger had je 's zomers na een rit met de auto de voorruit vol met dode insecten, dat is tegenwoordig al een heel stuk minder en dat is een indicatie dat het niet goed gaat met insecten, waaronder ook bijen."

Schoolklassen

Om mensen bewust te maken van het feit dat het slecht gaat met de bij geeft de bijenteeltvereniging voorlichting en cursussen. Die worden onder meer gegeven in de bijenstal, waar schoolklassen worden ontvangen en de leerlingen met eigen ogen kunnen zien wat imkeren inhoudt. Bert Geverink laat zien hoe honing wordt gemaakt. "Dat doen we met een slinger, een apparaat waar de raampjes worden in geplaatst. Die gaat heel hard ronddraaien. De honing komt vervolgens in een aftapvat, waarna de potjes worden gevuld."

Opmars Aziatische hoornaar

In Nederland en dus ook in Twente vormt ook de opmars van invasieve exoot als de Aziatische hoornaar, die onder meer de bij als hapje op zijn menu heeft staan, een nieuwe bedreiging. Leontine Uijthof is hobby-imker en leraar imker-in-opleiding. Ze maakt zich ernstig zorgen over de opmars van dit insect. Deze ongewenste bezoeker slaat inmiddels via Frankrijk en België zijn vleugels uit in Nederland. In veel delen van het land is het beestje al gesignaleerd, met name in de provincies aan de Belgische grens is een enorme toename van het aantal koninginnen en nesten.

Markelo

"In Overijssel is gelukkig nog niet zo heel veel aan de hand," zegt Uijthof, die ook coördinator Aziatische hoornaar in Overijssel is. "In Markelo is vorig jaar wel een groot nest gevonden, zo groot als en skippybal. Dat is in z'n geheel verwijderd. Dichtstbijzijnde meldingen zijn nu Winterswijk, Hooghalen in Drenthe en de afgelopen week in Nunspeet."

Hoe gevaarlijk die hoornaar is, blijkt wel uit aanvallen op bijvoorbeeld boeren die per ongeluk te dicht bij de nesten komen. "De hoornaar mikt op je ogen met een speciaal gif. Er zijn speciale hoornaarpakken met een ingebouwd vizier om de ogen te beschermen." De kans dat een hoornaar steekt is overigens veel kleiner dan dat je een steek van een wesp oploopt. Hoornaars komen namelijk niet op zoetigheid af.

Bestrijding

Dat de Aziatische hoornaar zich in Twente nog niet massaal laat zien, betekent niet dat er onbezorgd achterover geleund kan worden. Dat alertheid is geboden, blijkt wel uit het verschil in aanpak in delen van het land. De provincie Zeeland koos ervoor om minimaal te bestrijden, vanwege de hoge kosten. "Je ziet nu dat het aantal koninginnen dat daar wordt gevangen, vele malen groter is dan in Brabant en Limburg, waar ze wel bestreden zijn."

Uijthof geeft toe dat het moeilijk is om de Aziatische hoornaar helemaal tegen te houden, maar dat bestrijden heeft wel degelijk zin. "Wanneer dit insect niet wordt bestreden, dan betekent dat een bedreiging voor alle bestuivende insecten. Niet alleen voor honingbijen en wilde bijen, ook voor zweefvliegen."

Het gevaar als de Aziatische hoornaar straks de overhand krijgt? "De biodiversiteit is al niet best in Nederland. Als er dan ook nog zo'n grote bedreiging bijkomt, dan kunnen we het wel shaken. Dan krijgen we toestanden dat we straks gewassen zelf moeten gaan bestuiven met een kwastje."

Herkennen

De aanpak van de ongewenste invasieve exoot is overigens iets waar iedereen bij kan helpen. Met het plaatsen van selectieve vallen kan de Aziatische hoornaar bijvoorbeeld worden bestreden. Kleinere insecten, die per ongeluk worden gevangen, kunnen daar weer uit ontsnappen. Het is belangrijk om de koninginnen van de Aziatische hoornaar te vangen, voordat ze een nieuw nest kunnen beginnen. Het is wel goed om het verschil te weten tussen de Europese hoornaar en de Aziatische. "Mensen slaan vaak ten onrechte Europese hoornaars dood of grote insecten die erop lijken. Een Europese hoornaar heeft een groot geel achterlijf, een rode kop en rode poten. Zie je rood, sla 'm dan niet dood. Zie je zwart met en geel bandje, maak dan een foto of een filmpje en meldt het bij Waarneming.nl."

Beroken

Ondertussen is imker Cindy Berends in de bijentuin druk bezig met het aansteken van een beroker. Dat is een instrument dat gebruikt wordt tijdens het inspecteren van de bijenkasten. "We doen altijd een klein pufje rook om de bijen verder de kast in te laten trekken, want voor bijen is rook gevaar. Ze trekken naar beneden in de kast en komen niet met z'n allen naar boven."

De imker laat zien hoe de beroker wordt aangestoken. Ze doet dat met een stukje van een eierdoos. Als deze brandt, dan gaat er een mengsel van tabak, wilde bloemen en rookhoutjes op. Dan gaat het dampen. Cindy inspecteert samen met Nathalie van den Berg, die wordt opgeleid tot imker, de bijenkasten. Ze controleren of een bijenkoningin goed aan de leg is. En? "Zo te zien wordt hier écht fantastisch gelegd!"

Bijenkasten

Cindy wijst op cellen die op de raampjes zitten. "Alles wat dicht zit, is allemaal gesloten broed. Binnen een week komen die allemaal uit." Als praktijkbegeleidster geeft ze graag haar enthousiasme door, zodat er steeds meer imkers komen. Ze laat lege cellen zien, waarin een wit streepje zichtbaar is. "De koningin heeft daar meteen al een eitje ingelegd, zodat het nieuwe proces eigenlijk helemaal weer opnieuw kan beginnen."

Wat zo mooi is aan imkeren, daarover kan Cindy kort zijn. "Eigenlijk alles. Het is een organisme op zich, de hele kast. Je wordt ook één met een kast als je aan het imkeren bent en je werkt mee aan biodiversiteit." De liefde voor de bij is ontstaan bij Cindy doordat ze een moestuin had met fruitbomen. "Ik ben op een gegeven moment een cursus gaan doen, want bijen horen daarbij."

Afleggen

Bijenhouders proberen te voorkomen dat de helft van het volk 'm smeert, want dan ben je alle bijen kwijt. Er wordt dus goed bijgehouden wanneer de tekenen van het naderend vertrek zich aandienen. De imker splitst dan zelf het volk. Cindy laat een logboek zien van wat er zich in de diverse kasten afspeelt. "Zo zijn we overal op tijd bij." Ze geeft ook de basis-cursussen en doet de nazorg, want er komt veel kijken bij de bijenhouderij. "Wij hebben hier eigenlijk vriendelijke bijen, we kunnen met blote handen werken."

Open dagen

Wil je meer weten over bijen en de imkerij of over wat je zelf kunt doen om de bijenpopulatie te laten groeien, kom dan naar de open dagen van de bijentuin van Bijenteeltvereniging Hengelo, elke zondag in juni, juli en augustus van 13.00 tot 16.00 uur. Je kunt dan ook lekkere honing kopen. Ook zijn er binnenkort Open Imkerij-dagen, en wel op 8 en 9 juli. De bijentuin in Hengelo vind je aan de Landmansweg 141. Voor meer informatie kun je ook kijken op bijenteeltvereniginghengelo.nl