Almelose Yunus Emre Moskee is nu een museum: "Deze moskee is van ons allemaal"

Het Grootste Museum van Nederland is een landelijk project dat is opgezet om het historisch erfgoed van gebedshuizen in Nederland bekender en toegankelijker te maken voor het publiek. Sinds 2017 zijn al 15 kerken en synagogen onderdeel van dit museum. Daar is nu de eerste moskee bijgekomen, de Yunus Emre moskee in Almelo. Deze zomer sluit ook een Grieks-orthodoxe kathedraal en een Soefi-tempel zich aan.

Feestelijke bijeenkomst

In een feestelijke bijeenkomst is zaterdag onder grote belangstelling in Almelo een overeenkomst getekend door Şengün Türkeri, voorzitter van Yunus Emre Moskee, Marieke van Schijndel, directeur van het Grootste Museum van Nederland en Recep Ayaz, de secretaris van Islamitische Stichting Nederland om de samenwerking te bekrachtigen. Aanwezig waren ook Selçuk Ünal, de Turkse ambassadeur in Nederland en Arjen Gerritsen, burgemeester van Almelo. Na het overhandigen van een deurvignet werd het museum officieel geopend door het onthullen van een banner op de minaret.

Bijzonder moment

Voorzitter Türkeri sprak van een bijzonder moment. "Mooi dat de moskee als museum onderdeel wordt van het Grootste Museum van Nederland. Ik hoopt dat het nog jaren bewaard blijft als herinnering voor toekomstige generaties." Hij constateert dat in al die jaren niets is veranderd als het gaat om steun vanuit de Almelose samenleving: “De gemeenschap en de gemeente ondersteunen onze nieuwe moskee volledig. Deze moskee is niet alleen van de moslims of de Turken, maar van alle Almeloërs. Om onze nalatenschap te koesteren, openen we vandaag dit museum.”

Almeloërs

Burgemeester Arjen Gerritsen stond zaterdag stil bij de Turkse gastarbeiders die vijftig jaar geleden naar Almelo kwamen. “Natuurlijk was dat moeilijk voor de eerste generatie die zich hier vestigde." Hij wees op de taalachterstand die de economische positie in de weg stond, maar constateerde ook dat die werkelijkheid vandaag de dag heel anders is dan toen. "Turkse mannen en vrouwen werken al tientallen jaren in ons midden. Het zijn Nederlanders en Almeloërs geworden.

Verbondenheid

Gerritsen moest terugdenken aan de tijd dat hij zelf nog als jonge jongen op school zat. “Ik herinner mij dat als je Almelo binnenfietste dat je iedere keer de minaret zag. Nooit gedacht dat ik jaren later als burgemeester zou spreken bij het overdragen van dit mooie gebouw aan het Grootste Museum van Nederland.” De burgemeester zei dat het stadsbestuur streeft naar een samenleving die staat voor verbondenheid en het overbruggen van verschillen. "Dat zou iedereen moeten doen.”

Migrantengeschiedenis

De Yunus Emre Moskee is in de jaren '70 werd gebouwd en wordt gezien al een belangrijk symbool van de Nederlandse migrantengeschiedenis. "Sociaal gezien is deze moskee uniek," zegt architectuurhistoricus Eric Roose. Hij schreef een proefschrift over moskee-architectuur in Nederland en deed onderzoek naar de bijzondere geschiedenis van de moskee in Almelo, die in zijn ogen erg waardevol is.

Oudste nieuwgebouwde Turkse moskee

De moskee in Almelo is de oudste nieuwgebouwde Turkse moskee van Nederland en ook de eerste moskee in Nederland met een koepel en een beklimbare minaret. De bouw van het pand werd in de jaren zeventig van de vorige eeuw breed door de gehele Almelose gemeenschap gedragen. Die hielp ook met inzamelen van de benodigde middelen. Mét de steun van het college van B en W werd het gebouwd. Dit ondanks het negatieve advies van de toenmalige welstandscommissie. Die wilde dat het gebouw geen herkenbare elementen zou bevatten.

Onderdeel van het nationale verhaal

Uiteindelijk kwam er een ontwerp uit gebaseerd op een Turkse dorpsmoskee. "Gerrit Pelgrum, de architect van TenCate, heeft die toen nagebouwd. Er kwam een koepeltje op en de minaret had de vorm van een fabriekspijp. Die was veel breder, want de architect dacht dat deze anders in het Nederlandse klimaat zou omwaaien," zegt Roose. Zaterdag, de dag van de opening van het museum, was het overigens toevallig ook de honderdste geboortedag van Pelgrum. Zijn dochter was aanwezig en haalde herinneringen op aan haar vader die al jaren geleden is overleden.

Architectuurhistoricus Roose vindt het belangrijk dat niet-westerse objecten in Nederland worden behouden. "We hebben de neiging om die te zien als vreemde eenden in de bijt. Er is natuurlijk een discussie geweest of dit wel of niet bij het erfgoed van Nederland hoort, maar de Islam is hier nu eenmaal. Moslims zijn niet meer teruggegaan naar het land van herkomst, zoals men vroeger dacht. Laten we dus accepteren dat niet-christelijk en niet-Joods erfgoed ook onderdeel is van ons nationale verhaal. Laten we dit koesteren en bewaren."

Bevindingen onderzoek

Eén van de belangrijkste bevindingen van Roose is dat de verschillende Islamitische gemeenschappen hun geloofsidentiteit in de vormgeving willen terugzien. "Het idee van veel Nederlandse architecten dat moskeeën uiteindelijk hun minaretten en koepels moeten verliezen, zal nooit bewaarheid worden, omdat daarmee verschillende moslimgroepen hun geloofsidentiteit niet meer kunnen uitdrukken."

Hij wijst ook op christelijke gemeenschappen in de bijbelbelt die dat ook doen en daar weer grote, op 17-eeuwse modellen gebaseerde, kerken aan het bouwen zijn. "Ook daar willen ze hun eigen geloofsidentiteit weer terug zien in hun gebouw."

Gebedshuizen ontdekken

Marieke van Schijndel, directeur van het Grootste Museum van Nederland, een initiatief van Museum Catharijneconvent, is blij met de aansluiting van de Yunus Emre Moskee. "We hopen dat veel mensen ervaren dat veel gebedshuizen open ruimtes zijn en plekken zijn waarbij je met al je gedachtes welkom bent en waarbij het interessant is om elkaar beter te leren kennen."

Nieuwe moskee

Inmiddels is de Yunus Emre Moskee te klein geworden voor de gebruikers. Aan een groter gebouw dat beter past bij de huidige tijd wordt inmiddels hard gewerkt op een groot terrein naast het spoor. In het complex van zo'n 2800 vierkante meter komt een bibliotheek, lokalen die ruimte bieden voor huiswerkbegeleiding en cursussen. Ook komt er een café en een multifunctionele zaal die afgehuurd kan worden. De nieuwe moskee wordt medio 2024 geopend.