Geld (af)pakken als ouderdom toeslaat: Enschedese advocaat ziet hoe financieel ouderenmisbruik toeneemt

Vergrijzing, meer geld en minder saamhorigheid. Volgens Joost Haafkes, advocaat bij Damsté in Enschede, zijn het de ingrediënten voor een toename van zaken waarin ouderen financieel uitgebuit worden. “Op een negatieve manier kansen ruiken om je eigen belang voor die van ouderen te stellen en dat in klinkende munt uit willen drukken. Hoe ouder mensen worden, hoe meer mogelijkheden er worden gezien.”

Meer vermogen, meer gedoe

Slachtoffers van dit fenomeen vallen onder de 'babyboom'-generatie: mensen die geboren zijn tijdens of vlak na de Tweede Wereldoorlog. Zij worden steeds ouder, hebben vaak een huis die enorm in waarde is gestegen en hebben een flink pensioen opgebouwd. “Daar zit doorgaans best wel wat vermogen”, licht Haafkes toe. “En waar meer vermogen zit, zit ook meer gedoe.”

Ook bij zijn eigen praktijk merkt Haafkes een stijgende lijn in het aantal gevallen van misbruik. Hij krijgt veel telefoontjes over situaties waarin ouderen bestolen zijn, zowel in hun laatste jaren als na het overlijden. "Bij mijn collega's - die erfrechtadvocaat zijn - leveren deze cases eveneens veel gedoe op."

Klassiek voorbeeld

Om wat voor een soort gevallen dat dan precies gaat, legt de Enschedeër uit. Er zijn drie situaties die steeds vaker voorkomen. Het uitbuiten van ouderen wordt in veel gevallen aangericht door de kinderen van deze ouderen. Een klassieke methode die uitbuiters gebruiken is het profiteren van het vertrouwen dat ze krijgen.

Van de drie kinderen gaan er bijvoorbeeld twee aan de andere kant van Nederland wonen. Het derde kind is in de buurt gebleven en helpt de ouders met kleine dingetjes zoals boodschappen doen of bezoekjes aan de huisarts.

Lees verder onder de foto.

Naarmate de ouders achteruitgaan in hun gezondheid, worden kleine taken steeds groter. Het kind bouwt veel vertrouwen op met de hulp die hij (of zij) biedt. "Maar gevoelsmatig ontbreekt voor hem de erkenning vanuit zijn ouders." Langzaam gaat geld steeds vaker naar (spullen voor) hemzelf. "Hij ziet kansen om zijn dementerende ouders te bestelen, zonder dat zij dat doorhebben.”

Carte blanche

Het tweede voorbeeld wat Haafkes geeft, is gebaseerd op het tekenen van een levenstestament. Hierin leg je vast wie jouw financiële, medische en persoonlijke zaken regelt als je dat zelf niet meer kan.

Vader en moeder worden ouder en één van de kinderen stelt voor om een levenstestament te tekenen bij de notaris. Diegene krijgt volledige controle over de portemonnee. "Je zou dan geldzaken moeten regelen in het belang van pa en ma, maar de verleiding zit dan letterlijk in je broekzak. Je krijgt gewoon een carte blanche.”

Door de volmacht die men krijgt, werken banken in principe mee aan dit fenomeen. Wanneer je een kopie van de volmacht netjes opstuurt, krijg je overal toegang toe. Je mag dan schenkingen geven, ook aan jezelf. "Als je achter dit soort misbruik komt als broer of zus, kun je alleen naar de rechter om de volmacht te stoppen."

Wachten tot de dood

In het derde geval komen 'de andere kinderen' er pas achter dat zij weinig of geen geld krijgen uit de erfenis wanneer de ouders overleden zijn. Het blijkt dan dat het testament zo is opgesteld dat de erfenis vooral of helemaal naar één persoon gaat.

Dat is dan al 'geregeld' toen de ouders nog leefden. Het kind dat het meest voor zijn vader en moeder heeft gedaan vindt bijvoorbeeld dat hij meer geld verdient dan zijn broers of zussen. Om dit voor elkaar te krijgen maakt hij misbruik van dementie of verwardheid bij de ouders. Hij manipuleert hen zodanig dat zij bij de notaris het testament opstellen in zijn voordeel.

Zit daar dan geen controle op? "Notarissen krijgen een soort checklist om te meten of de personen die voor hen zitten wel weten wat ze doen, maar zijn veelal geen ouderenexpert", zegt Haafkes. "Bij dementie hebben mensen heldere dagen, maar ook slechte dagen. Dat zien notarissen niet."

"Achteraf komen mensen dan bij ons met het nieuws dat pa en ma al lang ziek waren en niet wisten wat ze deden." Het testament moet dan nietig verklaard worden. Maar dat zijn lastige zaken volgens de advocaat, door gebrek aan bewijs.

Gescheurde familiebanden

Haafkes geeft een advies om dit soort zaken te voorkomen. "Wanneer ouders niet meer zorgen, maar er voor hen gezorgd moet worden, moet de communicatie in de familie goed zijn. Familieleden moeten gesprekken aangaan over oud zeer: trauma’s of gevoelens van vroeger." Bepaalde trauma’s of gebeurtenissen zouden namelijk achterliggende beweegredenen kunnen zijn voor het financieel uitbuiten van ouderen.

Voorkomen is beter dan genezen, geldt volgens hem ook hier. "Als dit soort misbruiktaferelen optreden, komen de familiebanden vaak nooit meer goed tussen broers of zussen. Dat raakt men tot op het bot.”