Op zoek naar ethische richtlijnen voor technologische ontwikkeling: Universiteit Twente heeft het antwoord

Het vakgebied is nog niet heel oud. Sinds de jaren 80 denken ethici na over hoe we omgaan met nieuwe technologieën. Het wereldwijde web of de recent gemaakte kunstmatige embryo's zijn voorbeelden van deze nieuwe technologieën.

“De afgelopen 200 jaar zijn er veel technologische vooruitgangen geweest die schadelijk zijn voor de mensheid. Stoommachines hebben ervoor gezorgd dat we fossiele brandstoffen gingen gebruiken. Bovendien komen we er nu achter dat het internet grote schade toebrengt aan onze mentale gezondheid. Gelukkig komt er steeds meer ethisch onderzoek samen met bedrijven en overheden."

Aan het woord is filosoof Philip Brey. Hij stelt sinds de jaren negentig morele kaders op voor controversiële onderzoeken en nieuwe technologieën. "Wij onderzoeken eigenlijk alles waarvan mensen denken: die vooruitgang gaat snel en we moeten kijken hoe we hier moreel goed mee omgaan." Het onderzoeksgebied is nu vooral bezig met kunstmatige intelligentie en energietransitie. “Er ontstaan veel ethische vraagstukken. Mogen we ons klimaat veranderen? En hoe houden we de controle op ChatGPT?"

Geen wetten

Sinds een aantal jaar zijn er in Europa ethische richtlijnen voor nieuwe technologische onderzoeken. Elk onderzoek dat geld wil van de Europese Unie, moet zich binden aan deze richtlijnen. “Deze ethische kaders zorgen ervoor dat er geen dingen gebeuren die we in Europa niet willen. Het zijn geen wetten. Overheden moeten zelf ingrijpen als het te ver gaat", duidt Brey. "Doordat Europese studies zich moeten binden aan deze kaders wordt het al wel minder vrijwillig."

Gebruiksvriendelijkheid

Buiten Europa worden de zaken anders geregeld. In Amerika wordt er meer gekeken hoe winstgevend iets is, voordat er wordt gekeken naar het menselijk aspect. “We hebben deze kaders ook gepubliceerd in het internationale toonaangevende tijdschrift Science. Hiermee hopen we dat het effect heeft op de gehele wetenschappelijke wereld.”

Toch is er nog geen eenduidige manier om de ethische richtlijnen te gebruiken. “De vertaalslag heeft nog veel aandacht nodig. Het is aan de onderzoekers hoe zij die voorwaarden hanteren", legt Brey uit. "Zij kunnen een ethicus inhuren. Hij kijkt tijdens het onderzoek mee hoe het staat met de richtlijnen en hoe ze ingevuld worden. Ook kan het onderzoeksteam een risicoanalyse in hun onderzoeksplan maken. Zij gaan dan kijken waar de ethische gevaren liggen en hoe ze daarmee omgaan."