Zorg voor 'regenboogouderen' in Twente brengt vragen mee: 'Ze gaan soms zelfs terug de kast in'

Nederland telt ruim 250.000 LHBTI-ouderen van boven de 65 jaar. Het landelijke project LATER wil tijdens regionale symposia aandacht besteden aan de zorg voor deze zogenoemde ‘regenboogouderen’, om de medische wereld meer inclusiviteit te brengen.

Minder vertrouwde omgeving

Regenboogouder of niet, als het gaat om eten of drinken is de zorg voor iedere oudere hetzelfde. Maar op sommige vlakken hebben LHBTI-senioren wel degelijk andere zorg nodig. “Het is mogelijk dat zij vaker psychosociale problemen hebben, omdat ze niet zichzelf konden of kunnen zijn”, stelt Freerk Jager. De oud-fysiotherapeut is mede-organisator van de bijeenkomst in Enschede.

Hij legt uit waarom LHBT+'ers vaker in een minder vertrouwde omgeving oud worden. "Hetero-ouderen kunnen veelal aanspraak doen op mantelzorg van kinderen of kleinkinderen die ze vertrouwen. Regenboogsenioren zijn in meer gevallen aangewezen op zorg van buitenaf. Simpelweg omdat ze vaak geen kinderen hebben."

Inclusieve zorg

Juist daarom is het volgens Jager belangrijk voor zorgmedewerkers om te begrijpen welke specifieke zorg deze groep meebrengt. Hij geeft een voorbeeld van medische hulp voor mensen die transgender zijn. “Sommige transvrouwen hebben een kunstmatige vagina. Daar moeten verplegers misschien wat voorzichtiger mee zijn tijdens het wassen.” Ook moeten ze volgens Jager weten hoe ze hormooninjecties toedienen. “Een aantal transmannen heeft regelmatig testosteronshots nodig, maar zijn zo dement dat ze dat zelf niet weten.”

Het ouder worden brengt bovendien verrassingen met zich mee die voor de regenbooggroep extra impact kunnen hebben. "Ouderen krijgen soms decorumverlies, zij passen hun sociale gedrag dan niet meer aan aan wat de omgeving van hen verwacht. Dat kan sowieso al heel confronterend zijn voor die omstanders, maar als een man ineens onverwacht een andere man zoent des te meer."

‘Die zijn hier niet’

Om dit soort redenen is het volgens de organisator handig dat verplegers weten wat er speelt bij patiënten. “Wanneer ouderen niet lekker in hun vel zitten, moet er bekend zijn waarom dat zo is. Kunnen ze zichzelf niet zijn of worden ze gepest door medebewoners?” Die situaties komen voor. “Ik hoor wel eens dat LHBTI-ouderen worden uitgescholden als hun partner langskomt. Of dat ze worden buitengesloten door hun omgeving.”

“Veel mensen denken niet na over zulke situaties bij ouderen. Voor hen is het een eyeopener dat dit aan de hand is.” Jager hoort in de wandelgangen van ouderenflats uitspraken als: ‘Regenboogouderen? Die zijn hier niet’. Niets is minder waar. “Als zo’n flat 500 bewoners heeft, vallen statistisch gezien ongeveer vijftig mensen op hetzelfde geslacht. Maar zij blijven altijd een minderheid. En de norm zal altijd worden bepaald door de meerderheid.”

Levenslang geheim…

Niet iedere LHBTI-senior wil anders behandeld worden, volgens Jager. Sterker nog: er is zelfs een groep ouderen die er niets mee te maken wil hebben. Zij hebben het feit dat ze homoseksueel zijn hun hele leven voor zich gehouden en blijven dat doorzetten tot de dood. Jager snapt dat sommige ouderen het niet nodig vinden om daar nog voor uit te komen. “Zij zijn het zó gewend om dat deel van zichzelf te onderdrukken.”

… of terug in de kast?

Van de groep regenboogouderen die wél openlijk homo of lesbisch waren gaat een deel zelfs terug in de kast. Vanaf het moment dat ze afhankelijk worden en in de zorg belanden, houden ze er hun mond over. “Ze worden dan angstig”, legt Jager uit. “Ze zijn dan bang dat ze niet goed behandeld worden, omdat ze een andere geaardheid hebben. Maar die angst is onterecht.”

Wanneer ouderen thuiszorg ontvangen geven ze veel privacy weg. Verpleegkundigen komen over de vloer, zien alles van de privé-omgeving en cliënten geven zichzelf letterlijk bloot. LHBTI-senioren die niet eerlijk zijn over hun geaardheid verstoppen bijvoorbeeld foto’s van henzelf samen met hun partner.

Jager baalt daarvan en denkt dat dat onnodig is. “We merken dat bijna alle hulpverleners een hart hebben voor de zorg. Ze hebben plezier in hun werk en het maakt niet uit voor wíe ze zorgen. Ze staan open voor iedereen.” Volgens de oud-fysiotherapeut zijn veel verpleegkundigen jonge mensen. “Ze zijn in een andere tijd opgegroeid waarin homoseksualiteit wél normaal gevonden wordt en het veel makkelijker is om jezelf te zijn.”

Wat moet anders?

Dat er veel jonge zorgverleners zijn die de LHBTI+-gemeenschap accepteren, scheelt veel. Het gaat namelijk op genoeg vlakken wel goed volgens de organisator. “Maar soms kan het beter. We moeten het bespreekbaar maken.” Hij geeft aan dat zorgverleners, maar ook de rest van de bevolking, beter open vragen kunnen stellen. “Vraag eens hoe iemand zijn levensloop is geweest, in plaats van of hij een vrouw of kinderen heeft. De intentie om goede en inclusieve zorg te bieden is er zeker, maar de tools om dat in te zetten ontbreken soms.”

Symposium

Die tools wil Jager aanbieden tijdens het symposium ‘LATER’ op maandag 2 oktober in De Vrijhof, een gebouw van Universiteit Twente. Op de interactieve middag wordt gediscussieerd, worden workshops gegeven, lezingen gehouden en wordt een video- en fototentoonstelling laten zien.

Binnengekomen aanmeldingen voor de bijeenkomst zijn voornamelijk van hulpverleners en van de regenboogouderen zelf. Hoewel die laatste groep nog wat achterblijft, volgens Jager juist vanwege het taboe. Hij denkt dat het goed is om open naar elkaar te communiceren. “Aan gesprekstafels kunnen LHBTI-senioren en zorgverleners met behulp van stellingen hun verwachtingen naar elkaar uitspreken.”