Gaan PvdA en GroenLinks ook in Enschede samen de verkiezingen in? Het woord is aan de leden

Bij de Tweede Kamerverkiezingen op woensdag 22 november kan er voor het eerst een stem worden uitgebracht op de gezamenlijke lijst van GroenLinks-PvdA, aangevoerd door voormalig eurocommissaris en PvdA-minister Frans Timmermans. Deze landelijke lijstfusie heeft voor de provinciale en lokale afdelingen van beide partijen in principe geen gevolgen, maar het werpt wel vragen op. In Enschede is daarom afgelopen zomer een gespreksgroep in het leven geroepen om te kijken hoe de landelijke samenwerking op lokaal niveau kan worden ingekleurd.

'Verschillen zijn niet fundamenteel'

"Er is eigenlijk niets dat fundamenteel verschilt tussen de programma's van de PvdA en GroenLinks", zegt Dick Buursink. De voormalig PvdA-wethouder (1994-2002) - die ondertussen ook lid is van GroenLinks - heeft voor de gespreksgroep de laatste verkiezingsprogramma's van de lokale afdelingen naast elkaar gelegd. Hij noemt het onvermijdelijk dat de partijen uiteindelijk tot elkaar komen. "Er is landelijk onderzoek gedaan onder leden bij beide partijen en daarvan zegt 85 tot 90 procent 'ja'."

Toch blijft het onderneming, het samenvoegen van de sociaal-democraten van de PvdA en GroenLinks - dat in 1990 is opgericht na een fusie tussen vier partijen, waaronder de Communistische Partij Nederland en de radicaal-christelijke partij PPR. "Ik hoor binnen mijn eigen PvdA wel eens geluiden van 'moet dat nou'", aldus Buursink.

Toch gelooft de oud-wethouder dat een gezamenlijk blok op links voor beide goed zal zijn. "De PvdA is van oudsher meer een bestuurderspartij. En als je wil besturen moet je ook compromissen sluiten. Daar kan GroenLinks van leren. Aan de andere kant zie ik veel PvdA-fracties die juist heel volgzaam zijn en wel wat meer peper kunnen gebruiken. Dat activistische van GroenLinks zie ik wel als een aanvulling."

Leden krijgen het laatste woord

Hoe dan ook: na zorgvuldig overwegen is de gespreksgroep is met het advies gekomen om in aanloop naar de aankomende gemeenteraadsverkiezingen met een gezamenlijk programma en één kandidatenlijst te komen. Dat duurt nog even, tot maart 2026, maar de eerste voorbereidingen worden al ver van tevoren getroffen. Daarom wordt het voorstel eind november/begin december al aan de leden van de Enschedese afdelingen voorgelegd.

Als een meerderheid akkoord gaat, dan betekent dat in principe niets voor de huidige fracties in de gemeenteraad. In de eerste plaats omdat er volgens de Gemeentewet formeel niet zoiets bestaat als een 'fractie'. Maar ook praktisch gezien: PvdA en GroenLinks hebben beide vier zetels, maar het verschil is dat de PvdA onderdeel is van de coalitie. En GroenLinks heeft juist meermaals aangegeven dat vooral de 'traagheid' van het college op het duurzaamheidsdossier een doorn in het oog is.

Het ligt dus niet direct voor de hand dat de fracties al op korte termijn samen gaan, zonder het coalitieakkoord te moeten openbreken. "Maar we juichen het wel toe als de afstemming over standpunten in de gemeenteraad wat actiever wordt ingevuld dan nu", aldus Buursink. Dat kan bijvoorbeeld door regelmatiger als één groep met elkaar te vergaderen of bepaalde onderwerpen met één woordvoerder te spreken.

Breed links blok

Er is binnen de gespreksgroep van PvdA en GroenLinks ook gesproken over de wenselijkheid om met andere progressieve en linkse partijen tot afspraken te komen voor de raadsperiode 2026-2030. Daarbij valt te denken aan D66, Volt, SP en Partij voor de Dieren. Al deze partijen zijn op dit moment goed voor 16 van de 39 zetels in de gemeenteraad.

"Het zou goed zijn als je één grote fractie bent (GroenLinks-PvdA, red.) dat je met andere verwante partijen gaat kijken of je afspraken kan maken", zegt Dick Buursink. Een breed links blok dus, dat bij de coalitieonderhandelingen samen kan optrekken. Hoewel dat wordt toegejuicht, adviseert de gespreksgroep om dit pas in aanloop naar de verkiezingen verder op te pakken.