Kwestie Veelaanvragers: Enschedese gemeenteraad verkeerd geïnformeerd en de vraag hoe dat kan

De kwestie Veelaanvragers gaat over een gevoelig onderzoeksrapport naar een groep bijstandsgerechtigden, dat op dubieuze gronden door de klachtencommissaris werd ingetrokken. De onderzochte vakafdeling speelde daarin een cruciale rol. Dat leidde sinds eind 2021 tot tal van vragen over onder meer de onafhankelijkheid van de Enschedese klachtafhandeling. De medewerker van het klachtencommissariaat die het onderzoek had uitgevoerd, kreeg daarbij de zwarte piet toegespeeld en raakte in diskrediet.

‘Een spade dieper’

Bleker heeft met zijn ‘spade dieper’ één specifiek punt gevonden waarover de gemeenteraad niet correct is geïnformeerd. Daarover is een brief naar de gemeenteraad gestuurd, waar maandagavond over werd gesproken. Maar in deze kwestie is de gemeenteraad op veel meer punten onjuist geïnformeerd, zo blijkt uit onderzoek van 1Twente (zie ook het dossier op de website).

‘Fout in de tijdlijn’

Bleker stelde vast dat de klachtencommissaris pas veel later dan beweerd (summier) onderzoek heeft gedaan naar de bevindingen van de medewerker van het klachtenbureau die het onderzoek naar veelaanvragers uitvoerde. Dat ging om enkele belletjes met medewerkers van andere gemeenten. Dat klachtencommissaris zou op basis daarvan het rapport hebben ingetrokken.

Dat die tijdlijn niet klopte, was al veel eerder gebleken uit onderzoek van 1Twente. Daaruit bleek ook dat de klachtencommissaris bij de beslissing om het onderzoeksrapport in te trekken louter afging op informatie die was aangedragen door de onderzochte afdeling Werk & Inkomen. Zonder die informatie nader te checken. Informatie die, naar eveneens uit onderzoek bleek, niet klopte.

Anders gezegd: de gemeenteraad is op veel meer punten dan alleen de ‘fout in de tijdlijn’ onjuist geïnformeerd.

Verloren ontslagzaak, nog geen rehabilitatie

De onderzoeker werd buiten het een-tweetje tussen de klachtencommissaris en de ambtelijke afdeling gehouden en pas na intrekking van het rapport met de vermeende fouten geconfronteerd. Het leidde tot ziekte, functieontheffing en een ontslagzaak die de gemeente verloor.

De gerechtelijke uitspraak in die ontslagzaak leidde tot felle debatten in de gemeenteraad en de belofte dat de medewerker zou worden gerehabiliteerd. Daarvan is, bijna een jaar later, nog niets gekomen. In de tussenliggende periode is de gemeentelijke lezing op vragen van raadsleden diverse malen herhaald. Maar die lezing rammelt nog altijd op meerdere punten, ook waar het de onderzoeker betreft.

De klachtencommissaris heeft per september de ambtelijke dienst eervol verlaten.

Informatievoorziening deugt niet

“Hoe kan het dat wij vragen stellen op basis van informatie die publiek beschikbaar is, maar dat u die informatie niet had?” vatte PVV-voorman Hidde Heutink maandagavond de hamvraag samen. D66-fractieleider Gertjan Tillema sprak waardering uit voor Bleker’s bereidheid om het gesprek met de raad aan te gaan, maar stelde vast dat de raad ‘dubieus’ was geïnformeerd en dat het college dat had kunnen weten. Hij vond dat Bleker de zaak te veel relativeerde: “Ik hoor u zeggen: ‘Het glas is halfvol’, maar ik mis reflectie op de manier waarop er informatie is verzameld.”

En aangedragen, zo bleek tussen de regels door uit andere opmerkingen van Heutink, Tillema, maar ook anderen. Collegeleden - en ook de burgemeester - laten zich informeren door adviseurs en ambtenaren. Raadsleden plaatsen vraagtekens bij de manier waarop dat is gebeurd.

Niet blijven ‘wellesen-en-nietesen’

Dat Bleker de fout in de informatievoorziening richting de raad heeft erkend en daarover in gesprek ging, oogstte lof. “Dat waardeer ik zeer”, zei Tillema (D66).

Zowel Tillema als PVV’er Heutink wilden niet ‘blijven wellesen-en-nietesen’ over alle afzonderlijke feitjes in deze zaak’, maar vroegen wel van Bleker om inzicht in hoe het kan dat de raad geen correct antwoord op vragen krijgt en om maatregelen. “Er gaat hier iets mis en dat willen wij niet hebben”, stelde Heutink. “Ik verwacht dat u kritischer bent op de ondersteuning.”

Tillema was ook kritisch op de stelligheid waarmee het college vragen beantwoordt, ‘waarbij het later toch niet blijkt te kloppen’. Hij stak daarbij ook de hand in eigen boezem. “Komt dat is misschien ook door de toon waarop wij vragen stellen? Als dat zo is, dan moeten we het daar over hebben.” De D66’er wil evengoed verandering. Wat de reden ook is, de informatie richting de raad moet kloppen.

‘Egeltjes rijden’

Bleker had het over een ‘uniek geval’ en stelde dat zoiets zich niet opnieuw zou voordoen. Maar dat beeld werd niet door de raad gedeeld. “Dat voelt niet goed”, vond Bart Peeters Weem (GL). “Hier zit iets niet lekker, dat voelt iedereen.” PvdA-fractieleider Yara Hümmels vroeg zich af hoe het kan dat niemand in de organisatie de burgemeester heeft gewezen op stukken waarvan hij niet wist dat die er waren. “Ik mis de urgentie om dat uit te zoeken.”

Henri de Roode, CU-raadslid, vond Bleker voorzichtig, te voorzichtig: “Het is nog egeltjes-rijden.” Zowel Heutink als Tillema refereerden herhaaldelijk aan ‘andere dossiers’ waarover de gemeenteraad herhaaldelijk verkeerd is geïnformeerd. “Deze zaak staat niet op zich.”

Het kwam in de raadsbespreking maandag niet ter sprake, maar ook in de zaak Ardesch en bij vragen over thuishulp is de gemeenteraad bij herhaling op meerdere punten onjuist geïnformeerd. Die zaken spelen al veel langer dan de kwestie rond het rapport Veelaanvragers.

Verschuivingen

In de voorbije jaren hebben vooral de PVV, de SP en EnschedeAnders veelvuldig de trom geroerd over deze kwesties. De gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar leidden tot verschuivingen: de SP volgt sindsdien meer van de zijlijn, D66 is er zich nadrukkelijker mee gaan bemoeien.

De overige fracties hebben zich altijd vooral afzijdig gehouden. Heutink (PVV) doorbrak die stilte maandagavond. “U bent keer op keer onjuist geïnformeerd. Ik begrijp niet dat verder niemand hier daar iets van vindt.” Dat leidde tot reactie. Verschillende fracties spraken waardering uit voor de volharding van de partijen die vragen bleven stellen en steunden een handreiking die Heutink de burgemeester deed.

‘Pak de handschoen op’

De PVV’er stelde Bleker voor om met college en raad in vertrouwen door te praten over wat er misgaat in de verhouding tussen bestuur en volksvertegenwoordiging en in de informatievoorziening. Bleker stelde voor dat de ambtelijke top daarbij aanwezig zou zijn, maar daar zagen zowel Heutink als Tillema niets in. “Dit gaat over houding”, stelde de PVV’er. “Daar zijn ambtenaren niet bij nodig.”

Bleker zag het bezwaar van aanwezigheid van de ambtelijke top niet, maar het feit dat er bezwaar op kwam, zou voldoende signaal moeten zijn, vond PvdA-leider Hümmels. “Ik zou zeggen: beweeg mee.”

Coalitieleider Barry Overink (BurgerBelangen Enschede) onderstreepte dat. “U bent voorzitter van het college en van de raad”, zei hij. “Als iemand de smeerolie is, is dat de burgemeester. Ik vraag u deze handschoen op te pakken. Dat zou mij een lief ding waard zijn.”