Uitbreiding van evenemententerrein Vliegbasis Twenthe sneuvelt weer bij rechter: kunnen festivals doorgaan?

Het gebied, dat grofweg bestaat De Strip (voormalige taxibaan), De Oostkamp (hangars) en de oude bunkerlocaties is al zo'n negen jaar in bezit van ondernemer Jan van Eck. Onder de noemer Vliegveld Twenthe Evenementenlocatie (VTE) worden er tal van activiteiten gehouden, zoals vlooienmarkten, maar ook theaterproducties en muziekfestivals als Onder de Radar en het Airforcefestival.

Verkeerde rekenmethode

VTE heeft al lange tijd de wens om de activiteiten op de voormalige vliegbasis verder uit te breiden. Zo'n plan was in 2019 al kant en klaar, maar daar werd door de Raad van State een streep door gezet. De landelijke rekenmethode voor de stikstofdepositie op omliggende natuur (PAS) die ook bij de wijziging van dit bestemmingsplan was gebruikt, werd door de rechter niet toereikend bevonden.

Om een aantal extra activiteiten toch mogelijk te maken, zoals autoshows, is er gewerkt aan een nieuw bestemmingsplan. Dat werd in 2021 vol goede moed gepresenteerd en later door de gemeenteraad vastgesteld. Maar natuur- en belangenorganisaties slaagden er onlangs bij de inhoudelijke behandeling bij de Raad van State opnieuw in om gaten te schieten in de stikstofberekeningen van de gemeente.

Geen registratiesysteem

Kortgezegd komt het erop neer dat de gemeente in het bestemmingsplan mogelijk maakte dat er maximaal 11.000 m² aan nieuwe gebouwen kan worden bijgebouwd en dat er verharding voor wegen kan worden aangebracht op het terrein. Deze werkzaamheden zijn uiteindelijk niet meegenomen in de stikstofmodellen die voor de berekening van de depositie worden gebruikt. Volgens de rechter had dat wel gemoeten.

Ook andere regels zijn door de bestuursrechter gekraakt. Om de gevolgen van autoverkeer te verminderen zouden bezoekers van grote evenementen bijvoorbeeld gebruik moeten maken van elektrische bussen vanaf een transferium langs de A1, maar dat is nergens keihard vastgelegd. Ook zijn er afspraken gemaakt over het maximale aantal bezoekers (500.000 per jaar) en verkeersbewegingen, maar ook over het gebruik van voertuigen tijdens autoshows. Het ontbreekt echter aan een registratiesysteem.

Gevolgen onduidelijk

De Raad van State concludeert dus dat de gemaakte afspraken onvoldoende gehandhaafd kunnen worden. Ook kan volgens de bestuursrechter niet met zekerheid worden gezegd of aangetoond dat alle activiteiten waarin het bestemmingsplan wil voorzien vanwege de stikstofdepositie niet leiden tot een verslechtering van de natuurwaarden in omliggende Natura 2000-gebieden zoals het Lonnekermeer. Het bestemmingsplan wordt daarom van tafel geveegd.

'Op oude voet verder'

De gemeente Enschede zal dus terug naar de tekentafel moeten om de uitbreiding van het evenemententerrein mogelijk te maken. Die wens leeft in ieder geval nog steeds bij VTE. "We zijn hier negen jaar geleden begonnen, niet om nu te stoppen", aldus Marten Foppen namens de VTE. Na inhoudelijke behandeling van de zaak, in oktober, had hij de uitspraak van deze woensdag al zien aankomen.

"We hebben er mee te dealen", zegt hij, "maar we hebben aan de verkiezingsuitslag van de Tweede Kamer ook kunnen zien hoe het land denkt over de stikstofregels." Hoewel VTE nu niet het maximale uit het terrein kan halen, gaan bestaande evenementen volgens de organisatie gewoon door. "We gaan op de oude voet verder", aldus Foppen. "Dat houdt in dat we alle evenementen in een kalenderjaar optellen en er dan voor moeten zorgen dat de toename van stikstofuitstoot 0,0 is. Dan is er geen natuurvergunning nodig."

Bezwaarmakers hangen vlag uit

Geertjan Takkenkamp van Stichting Lonnekerberg houdt er een andere lezing op na. "Bij ons gaat de vlag uit", zeg hij. "De natuur heeft gewonnen." Zijn stichting behoorde samen met Stichting Lonneker Land, de dassenwerkgroep, de Natuur- en Milieuraad Enschede en Landschap Overijssel tot de partijen die bij de Raad van State in beroep gingen tegen het bestemmingsplan.

Volgens Takkenkamp is het gedaan met de grote muziekfestivals. "Vorig jaar is er een tijdelijke voorziening (soort tussenuitspraak, red.) getroffen, zodat evenementen door konden gaan met een maximum van 140.000 bezoekers per jaar. Maar die regeling is door deze uitspraak van tafel", zegt hij. "En afzonderlijke evenementen mogen niet meer vergund worden."

College naar studeerkamer

De Lonnekernaar doelt op een andere uitspraak die de Raad van State deze woensdag deed. Namelijk dat de vergunningen voor het Airforcefestival en Onder de radar in de zomer van 2019 niet 'los van elkaar' verleend hadden mogen worden. Alle evenementen op het VTE-terrein moeten als één project worden gezien en ook als zodanig vergund worden. In het nieuwe bestemmingsplan was daarvan sprake, maar daar is een streep door.

Takkenkamp: "Voor ons is de volgende stap dat we met het college en de raad gaan kijken wat we wel willen met het gebied. Het plan voor de evenementen is nu drie keer afgeschoten, ga je dan nog voor een vierde keer?"

Die vraag ligt ook op tafel bij de gemeente Enschede. "We moeten de studeerkamer in om te kijken wat deze uitspraken precies betekenen", zegt wethouder Jeroen Diepemaat. "Het is nu te vroeg om te zeggen of we een nieuw bestemmingsplan willen en kunnen maken. Dat moeten we zorgvuldig gaan bekijken." Eén ding is wel zeker: bestaande evenementen in Hangar 11, zoals theaterproducties en vlooienmarkten, kunnen wel doorgaan. Voor die activiteiten is de toestemming al eerder via vergunningen gegeven.